Bouwen aan groenexpertise

Moerassprinkhaan

Stethophyma grossum

De Moerassprinkhaan is een grote geelgroene veldsprinkhaan. De soort is makkelijk te herkennen aan de opvallend gekleurde achterpoten: de onderkant van de achterdijen is rood, de knie zwart en de achterschenen zijn heldergeel en bezet met zwarte doorns. De mannetjes zijn vrij constant in hun lichaamskleuren, de vrouwtjes zijn vrij variabel en zijn dikwijls wat kleurlozer. De dieren zijn ongeveer 2-3 cm lang en daarmee groter dan andere veldsprinkhanen. De soort is te vinden in uiteenlopende open, natte biotopen met een korte, in structuur gevarieerde vegetatie, zoals vochtige en natte gras-, hooi- en weilanden, laagveengebieden, oevers van grote en kleine wateren, zeggevegetaties en uiterwaarden.

Beheer:

Voor de Moerassprinkhaan is een natuurlijke grondwaterschommeling (nat in de winter, droger in de lente) en een zeer gevarieerde vegetatiestructuur belangrijk. Rommelig en laat maaien of extensieve begrazing zijn ideaal.

* Maaien in juni en juli verwijdert de nimfen en kan funest zijn voor de populatie. Maaien dient daarom zo laat mogelijk (in augustus of begin september) te gebeuren. * Net zoals bij andere insecten wordt best gefaseerd gemaaid, zodat de dieren nog een toevluchtsoord hebben. * Een 'rommelig' maaibeheer is gunstig voor de moerassprinkhaan, waarbij de vegetatie hier en daar wat lager en wat hoger wordt gemaaid. * Ook extensieve beweiding is gunstig, doordat er vanzelf een mozaïekstructuur van korte en hogere vegetatie ontstaat. * In verband met de eieren dient het gebied in het najaar en de winter vochtig te zijn, maar vanaf maart mag de bodem niet meer onder water te staan. Bij het regelen van de grondwaterstand (bijvoorbeeld om maaien met zware machines mogelijk te maken) dient hiermee rekening gehouden te worden.

Monitoring:

De aanwezigheid wordt het makkelijkst vastgesteld door de zang van de mannetjes bestaat uit een serie van 4 tot 11 korte tikjes, die in een regelmatig tempo van één tot drie tikken per seconde ten gehore worden gebracht en dat wat lijkt op schrikdraad die tegen een grashalm hangt of het heen en weer knippen van vingernagels. Mannetjes zingen vooral bij warm en bij voorkeur zonnig weer waarbij de temperatuur best boven de 20°C bedraagt.

Soms komt de soort in lage aantallen voor in dopheidevegetaties en vergraste heideterreinen. Belangrijke vereisten zijn een hoog waterpeil in het winterhalfjaar (tot op maaiveldniveau), dat in de zomermaanden niet dieper dan circa 50 cm onder het maaiveld zakt, en een mozaïekstructuur van afwisselend korte en hogere vegetatie. Sterk beschaduwde terreinen, hoge rietbegroeiingen en uitgestrekte veenmosvegetaties zijn ongeschikt. Voedselrijkdom speelt geen belangrijke rol, hoewel sterke bemesting vermoedelijk ongunstig is. Volwassen moerassprinkhanen houden zich bij voorkeur op tussen wat hogere en dichtere begroeiing dan de nimfen. Ze zijn echter vrij mobiel en kunnen hierdoor ook in kortere vegetaties worden aangetroffen. Het voedsel bestaat uit een grote variatie aan grassen en cypergrassen, waaronder riet en pijpenstrootje. Kruiden worden blijkbaar niet gegeten.

Areaal:

In Vlaanderen is deze soort voornamelijk beperkt tot de vochtige valleien van het Kempisch district.

Levenscyclus en fenologie:

De levenscyclus van de moerassprinkhaan duurt één jaar. De eieren worden in de zomer gelegd en komen in mei van het volgende jaar uit. Volwassen moerassprinkhanen zijn bij ons te vinden van begin juli tot in oktober, met de hoogste aantallen in augustus. Binnen een populatie kunnen de aantallen jaarlijks sterk fluctueren: in het ene jaar kan een achtvoud aanwezig zijn van de dieren in het andere jaar. De eieren worden in pakketten van 11-14 in of net boven de bodem afgezet, bij voorkeur op plekken met een korte vegetatie. De eieren ontwikkelen zich alleen bij een luchtvochtigheid van 100% en indien ze in direct contact met water staan. Dit is met name belangrijk voordat de eieren in diapauze gaan, dus voor de winter. Na de winter zijn ze beter bestand tegen droogte en vanaf maart lijkt direct contact met water juist ongunstig te zijn voor de ontwikkeling. De nimfen van de moerassprinkhaan zijn nauwelijks mobiel: ze verplaatsen zich hooguit enkele meters, en blijven dus dicht in de buurt van de plek waar ze uit het ei gekomen zijn. Daarom is het belangrijk dat de ze plek, in tegenstelling tot in het najaar en de winter, niet meer onder water staat. De eerste nimfenstadia hebben een voorkeur voor een korte kruidenbegroeiing, terwijl de latere stadia meer tussen middelhoge kruiden te vinden zijn.

Verspreiding:

De vrouwtjes zijn weinig mobiel, maar de mannetjes kunnen zich over minstens enige honderden meters verplaatsen. De dieren kunnen goed vliegen, maar in hoeverre zij dit doen en in hoeverre zij nieuwe plekken kunnen koloniseren is niet bekend.

Rode lijst:
Kwetsbaar
Habitatrichtlijn 2:
Nee
Habitatrichtlijn 4:
Nee
Vogelrichtlijn:
Nee
Jachtwild:
Nee
Invasieve exoot:
Nee
Soortenbesluit:
Bedreigingen:

De achteruitgang van de moerassprinkh aan is vooral te wijten aan verdroging, intensivering van de landbouw en vermesting. In natuurgebieden kan een te intensief maaibeheer of een ongunstig maaitijdstip nadelig zijn.

Gevoelig voor:
Verdroging
Vermesting
Biotooptype:
Graslanden
Moeras
Vochtige heide