Bouwen aan groenexpertise

Bosvleermuis

Nyctalus leisleri

De Bosvleermuis is een middelgrote vleermuis met een vleugelspanwijdte van 26 tot 32 cm. Ze is iets kleiner dan de Rosse vleermuis met een rugvacht die donkerder is.
Beheer:
De bosvleermuis is een middelgrote soort die sterk op de rosse vleermuis lijkt en eveneens een typische boombewoner is. Daar waar de rosse vleermuis zijn jachtgebieden heeft in waterrijke gebieden, verkiest de bosvleermuis allerlei biotopen die zowel in bossen als in meer open gebieden i en rondom bossen liggen zoals kapvlakten.
De Bosvleermuis is geassocieerd met oude, open bossen en parken, met in de nabijheid andere geschikte jachtgebieden zoals vijvers. In Vlaanderen is het een typische soort voor bossen die in eerste instantie gebaat is met een aangepast bosbeheer, gericht op behoud van oude bomen. Daarnaast zijn grote kapvlakten, brede dreven, bosranden en percelen die een open structuur hebben in bossen zoals plekken die na stormschade opnieuw een rijke onder begroeiing hebben belangrijk.
Monitoring:
Deze soort vliegt gemiddeld 15 tot 40 minuten na zonsondergang uit, iets later dan de rosse vleermuizen. Op weg naar hun jachtgebieden hebben ze een hoge en rechte vlucht, hoog boven het landschap. Het monitoren van deze soort gebeurt hoofdzakelijk tijdens de zomer en najaar. Hierbij kunnen 2 eenvoudige methoden gebruikt worden: de meest eenvoudige is tegen valavond (ongeveer een half uurtje voor zonsondergang) net zoals voor de rosse vleermuis in bossen rond te lopen en te luisteren naar hoge metaalachtige tsi-geluiden. De tweede methode is via het gebruik van een batdetector waarbij op een frekwentie tussen de 25 en 30 kHZ kan geluisterd worden. Ook door post te vatten in open plekken in het bos of langsheen waterrijke gebieden kan deze soort onderzocht worden.
De Bosvleermuis is een middelgrote vleermuis met een vleugelspanwijdte van 26 tot 32 cm. Ze ziet er uit als een kleinere variant van de Rosse vleermuis, maar de rugvacht is donkerder. De vachtharen zijn tweekleurig. Door de smalle puntige vleugels zijn ze zeer wendbaar. Hun sonar lijkt eveneens op deze van de rosse vleermuis met als verschil dat hun pulsen 3 tot 5 kHz hoger liggen.
Maximumleeftijd:
9 jaar
Areaal:
In Europa komt de soort algemeen verspreid voor, met uitzondering van het grootste deel van Scandinavië en delen van het Middellandse-Zeegebied. Net zoals bij de Rosse vleermuis, trekken vele dieren uit Noord- en Oost-Europa in het najaar zuidwestwaarts naar warmere overwinteringsgebieden. Daarbij zijn afstanden tot 1.500 km vastgesteld. In Ierland ontbreekt de rosse vleermuis en laatvlieger. De bosvleermuis is er de enige grote vleermuissoort van de open ruimte.
Weetje:
Als je bosvleermuizen wenst te observeren, neem dan je batdetector en gaan luisteren aan de vijvers van het Zoete Water of aan de Silexvijvers te Brussel, de kans dat je een bosvleermuis hoort op 25 tot 30 kHz is dan ook zeer reëel.
Levenscyclus en fenologie:
In de zomer treft men de zomerkolonies overwegend aan in boomholten en vleermuiskasten. Bosvleermuizen gaan in tegenstelling tot rosse vleermuizen eerder boomholten of scheuren verkiezen die door een natuurlijk proces ontstaan zijn. Soms bevinden deze zich wel hoger dan 20 m. Af en toe huizen ze samen met rosse vleermuizen, watervleermuizen of Bechsteins vleermuizen. Telemetrie onderzoek heeft aangetoond dat bosvleermuizen zeer vaak verhuizen, meestal wekelijks, soms dagelijks. Dit toont aan dat ze een groot aantal verblijfplaatsen nodig hebben. De paartijd loopt van eind juli tot september, waarbij net zoals bij rosse vleermuizen de mannetjes vaste posities bezetten en hun baltszang laten horen. Op deze manier probeert het mannetje een harem rond zich te vormen. Vanaf april bezetten de vrouwtjes de kraamplaatsen en werpen de jongen vanaf begin juni. Begin juli vliegen de eerste jongen mee uit. Vanaf augustus verlaten de dieren de kraamkolonies op zoek naar paarplaatsen en nadien naar overwinteringsplaatsen.
Verspreiding:
In Vlaanderen is de Bosvleermuis één van de zeldzaamste vleermuizen. Jagende dieren worden af en toe waargenomen in de gebieden aan en rond de grote boscomplexen, zoals Zoniënwoud, Meerdaalwoud en Heverleebos maar ook rond de Voerstreek en regio Vlaamse Ardennen. Geïsoleerde waarnemingen zijn ook bekend uit Ieper en Waasmunster. Kolonies zijn in Vlaanderen nog niet aangetoond.
Ecologie:
Voor de overwintering worden vooral holle bomen gebruikt. De voorkeur gaat naar bomen met een dikke wand en holten met een kleine opening, die daardoor klimatologisch het meest geschikt zijn. Meestal zitten ze dicht opeengepakt, waarbij de groepswarmte de overleving van vorstperiodes eveneens bevordert. Spleten en spouwmuren van gebouwen, zolders, grotten en kelders komen ook in aanmerking als winterverblijfplaats. Tijdens de zomer verblijft de soort in holten en scheuren van oude bomen. In uitzonderlijke gevallen komen ook vleermuiskasten in aanmerking. Ze verhuizen vaak; eenzelfde kolonie heeft dus een groot aantal geschikte locaties nodig. De Bosvleermuis jaagt in diverse soorten gebieden: in open bossen (met een voorkeur voor oude beukenbossen), op open plekken in het bos, langs bosranden, in oude parken, langs bomenrijen in kleinschalige agrarische cultuurlandschappen en boven moerassen, waterplassen en andere waterrijke gebieden. De jachtgebieden kunnen tot ca. 20 km verwijderd liggen van de verblijfplaats. Aaneengesloten, lijnvormige landschapsstructuren zijn niet noodzakelijk voor de verplaatsing naar de foerageergebieden. Bosvleermuizen zijn voedselopportunisten en jagen bij gunstig weer op grote hoogte (soms tot meer dan 200 m) op nachtvlinders, langpootmuggen, gaasvliegen, zwermen dansmuggen en andere insecten. Vaak worden ze ook jagend rond straatlantaarns aangetroffen.
Rode lijst:
Met uitsterven bedreigd
Habitatrichtlijn 2:
Nee
Habitatrichtlijn 4:
Ja
Vogelrichtlijn:
Nee
Jachtwild:
Nee
Invasieve exoot:
Nee
Soortenbesluit:
Categorie 3 (Bijlage 4 habitatrichtlijn)
Bedreigingen:
De voornaamste bedreiging is het verdwijnen van oude bomen met geschikte holten, scheuren en loshangend schors.
Indicator voor:
Oud bos
Gevoelig voor:
Grootschalige landbouw
Verdroging
Vermesting
Versnippering
Biotooptype:
Bosranden
Bossen
Loofbossen
Stilstaand water