Bouwen aan groenexpertise

Visdief

Sterna hirundo

De Visdief is een kleine stern met in zomerkleed een zwarte kopkap en rode snavel met zwarte punt. Op de bovendelen is de soort overwegend grijs, op de onderdelen grijswit. Vooral in de vlucht vallen de diep gevorkte staart en de zwartgrijs omrande vleugeltippen goed op. Juveniele vogels verschillen van adulte door de geelbruin geschubde bovendelen, een donkere vleugelboeg en een donkere armpenbaan.

Beheer:

In en nabij de broedgebieden moet voldoende rust aanwezig zijn. De broedgebieden vereisen een zo goed mogelijke bescherming tegen verstoring en predatoren. Lokaal is het nodig vegetatiesuccessie tegen te gaan. Voor doortrekkers kan een voldoende groot stuk strand afgesloten worden, waar sterns zich kunnen verzamelen om te rusten.
Visdieven broeden vaak in kolonies van enkele tientallen tot honderden broedparen, zoals in de voorhaven van Zeebrugge of in het brakke deel van de Schelde. De afstanden tussen de nesten zijn dan minimaal. In het binnenland komen regelmatig solitaire paartjes of kleine clusters tot broeden in één
gebied, bijvoorbeeld op eilanden of vlotjes. Als er vlotjes worden geplaatst, is de nestplaats bij voorkeur moeilijk bereikbaar. In de praktijk betekent dat meestal een eiland of een vlot of speciale ‘paalwoningen’. De constructie moet voldoende stabiel en waterdoorlatend zijn en voorzien zijn van een opgaande rand (zodat de kuikens er niet afvallen). Een schrale ondergrond wordt geprefereerd: een hele korte grasmat, zand met eventueel schelpengruis, steenslag of kiezels.
De vogels kunnen dan zeer territoriaal zijn, wat resulteert in grotere afstanden tussen de broedplaatsen. Het aantrekken van een hele kolonie op een nieuwe plaats is wellicht een werk van vele jaren.

Leefgebied en trend

De populatieontwikkeling van de Visdief in Vlaanderen is redelijk goed gedocumenteerd. De soort is van oudsher sterk kustgebonden. Vanaf 1990 werd het populatieverloop lange tijd gedomineerd door wat er in het Zeebrugse havengebied gebeurde, maar het voorbije decennium was dat niet langer het geval. De Zeebrugse populatie is na 2008 in elkaar geklapt als gevolg van verstoring door landroofdieren. Sindsdien zijn er in het Zwin en in Oostende nieuwe broedgebieden gecreëerd waardoor de soort wat meer verspreid is gaan broeden. Ook elders in Vlaanderen was er het voorbije decennium veel aandacht voor een betere bescherming van bestaande broedgebieden en het creëren van nieuwe nestgelegenheid in de vorm van drijvende vlotjes, waardoor de soort weer in de lift zit. In 2018 waren de nieuwe broedeilanden in het Zwin (195 paar) en vooral die in de Spuikom van Oostende (606 paar) nog altijd zeer succesvol. Op het Sternenschiereiland langs de Oostdam van de Zeebrugse haven en in de haven van Antwerpen werden met succes afrasteringen geplaatst om verstoring en predatie door landroofdieren tegen te gaan. In 2018 kwamen hier respectievelijk 560 en 232 paar tot broeden. Op de grindeilanden en -banken in de Limburgse Grensmaas kwamen in 2018 voor het eerste grotere aantallen (65 paar) tot broeden. Op veel binnenlandse wateren werden vlotjes gelegd die meestal kleinere, maar soms ook grotere aantallen broedvogels (97 nesten in 2018 op vlotjes in Doelpolder Noord) aantrokken. Doordat het aantal broedlocaties is toegenomen en de toegankelijkheid voor roofdieren werd beperkt, is de Vlaamse populatie wat minder kwetsbaar geworden en zitten de aantallen sinds 2014 weer in een stijgende lijn. In 2018 broedden er ongeveer 1550 paar in Vlaanderen, maar dat is nog altijd meer dan een halvering ten opzichte van de piekjaren. In Nederland kwamen in 2018 15.000 tot 16.200 paar tot broeden. Het voorbije decennium lijkt zich een lichte afname af te tekenen, maar trends verschillen aanzienlijk van regio tot regio. In de periode 1979-2007 verdrievoudigde het aantal broedparen in het Deltagebied bijna tot maximaal 7700. Daarna fluctueerden de aantallen op een lager niveau van ruim 5000 paar. In 2018 werden 5141 broedparen verdeeld over 75 kolonies geteld. Ongeveer 60% daarvan kwam tot broeden in natuurontwikkelingsgebieden.

Levenscyclus en fenologie:

De visdief is een zomergast die in Vlaanderen verblijft van april tot september. De broedplaatsen worden eind juli al verlaten, daarna is de visdief strikt kustgebonden.

Ecologie:

De Visdief broedt in kolonies op zandige of braakliggende terreinen nabij het water. Dit kunnen terreinen zijn aan de kust met schaarse en lage vegetatie, zoals zandplaten, rots-, kiezel- of schelpstranden of hoge delen van schorren en kwelders, maar ook oevers van grote rivieren of opspuitterreinen in het binnenland zijn potentiële broedgebieden. Veel kolonies zijn gevestigd op eilandjes en schiereilanden waar ze veilig zijn voor landpredatoren. Vanuit het broedgebied worden foerageervluchten gemaakt naar open water, soms tot op enkele kilometers van het nest. Van op soms vrij grote hoogte duiken Visdieven op visjes die net onder het wateroppervlak zwemmen. Op doortrek verkiest de soort rustige stranden, slikken, schorren en getijdengebieden en sluiten ze zich vaak aan bij andere sternensoorten.

Rode lijst:
Kwetsbaar
Habitatrichtlijn 2:
Nee
Habitatrichtlijn 4:
Nee
Vogelrichtlijn:
Ja
Jachtwild:
Nee
Invasieve exoot:
Nee
Soortenbesluit:
Categorie 2 (Beschermd 2)
Status:

Vlaanderen: Status Jaarlijkse broedvogel Noordzee en Vlaanderen: Broedvogel/doortrekker/overwinteraar in internationaal belangrijke aantallen (geregeld >1% van de biogeografische populatie in 1 of meerdere gebieden).

Rode Lijst POP-VL KT-VL LT-VL KT-BEL LT-BEL Trend Europa
Kwetsbaar 450-1550 Afname Fluctuerend - - NS
  • Rode lijst: De Rode Lijst-status van de soort in Vlaanderen op basis van Devos et al. (2016)
  • Pop VL: de minimale en de maximale broedpopulatie in Vlaanderen in de periode 2013-2018.
  • KT-Trend: de kortetermijntrend (2007-2018) van de broedpopulatie; VL= Vlaanderen, BEL= België
  • LT-Trend: de langetermijntrend (1980-2018) van de broedpopulatie; VL= Vlaanderen, BEL= België
  • Trend Europa: de gerapporteerde trendrichting op basis van data verzameld in 26 Europese lidstaten in de periode 2008-2018 (bron: www.ebcc.info(opent nieuw venster))
  • NS = niet significant
Bedreigingen:

Zeer nadelig voor de soort zijn habitatverlies, verstoring van de nestplaats, watervervuiling (vooral accumulatie van toxische stoffen via het voedsel), vegetatiesuccessie, sterke waterpeilschommelingen bij de nestplaats, overbevissing en aanvaringen met windmolens.

In samenwerking met: