Bouwen aan groenexpertise

Zwartkopmeeuw

Larus melanocephalus

De Zwartkopmeeuw, die sterk lijkt op de iets kleinere Kokmeeuw, is een kleine, bijna volledig witte meeuw met een grote, zwarte kopkap en witte oogring. De snavel en poten zijn bloedrood. Jonge vogels hebben een zwarte tekening op vleugels en staart, zwarte poten en snavel. Pas na drie jaar hebben zij het volledig volwassen kleed. ’s Winters hebben zowel jonge als adulte vogels een zwarte veeg door het oog, het zogenaamde ‘boevenmasker’. De roep is een kenmerkend, nasaal ‘jiauw’.

Beheer:

Behoud van geschikte broedlocaties en terugdringen van vergevorderde vegetatiesuccessie in potentiële broedgebieden zijn, naast voldoende rust, de belangrijkste maatregelen.

Behoud van geschikte broedlocaties en terugdringen van vergevorderde vegetatiesuccessie in potentiële broedgebieden zijn, naast voldoende rust, de belangrijkste maatregelen.

Leefgebied en trend

De Zwartkopmeeuw, die sterk lijkt op de iets kleinere Kokmeeuw, is een kleine, bijna volledig witte meeuw met een grote, zwarte kopkap en witte oogring. De snavel en poten zijn bloedrood. Jonge vogels hebben een zwarte tekening op vleugels en staart, zwarte poten en snavel. Pas na drie jaar hebben zij het volledig volwassen kleed. ’s Winters hebben zowel jonge als adulte vogels een zwarte veeg door het oog, het zogenaamde ‘boevenmasker’. De roep is een kenmerkend, nasaal ‘jiauw’. De Zwartkopmeeuw zit duidelijk in de lift in Vlaanderen. Tot 1990 kwam de totale Vlaamse populatie niet of nauwelijks boven de 20 broedparen uit, maar vanaf halverwege de jaren 1990 nemen de aantallen gestaag toe. Met 2503 paar in 2018 bereikte de Vlaamse populatie haar hoogste niveau ooit. Die toename komt grotendeels op het conto van het Antwerpse havengebied. De soort maakt hier gebruik van verschillende bedrijventerreinen en speciaal ingerichte gebieden, die vaak tijdelijk bezet zijn door grotere aantallen Zwartkopmeeuwen. In eerste instantie vooral op Linkeroever (met als belangrijkste gebieden Verrebroekse Plassen, Doelpolder Noord, Deurganckdok, Putten West, Prosperpolder Noord), maar sinds 2009 broedt de soort alsmaar meer op Rechteroever (Totalsite en Potpolder). De kolonie op de Totalsite in Antwerpen bevatte in 2018 1707 paar en was daarmee de grootste in de onderzoeksperiode (2013-2018) en wellicht ook de grootste kolonie van Europa. Ook de broedeilanden in het Zwin zijn de laatste jaren in trek bij deze soort (max 190 paar in 2016), terwijl de haven van Zeebrugge nog maar heel weinig gebruikt wordt (max 4 paar op het Sternenschiereiland in 2013). Verder broedden er in de onderzoeksperiode enkele paren in het Molsbroek in Lokeren (naar schatting 2 paar), in het Limburgse Vijvergebied (max 4 paar in 2016) en op de terreinen van de voormalige suikerfabriek te Veurne (1-2 paar). Ook in Nederland gaan de aantallen al enkele jaren over de 2000 broedparen, in 2017 zelfs ineens tot ca. 5000. Het leeuwendeel broedt daarvan in het Deltagebied met bv. een grote kolonie op de Hooge Platen in de Westerschelde. Van jaar tot jaar vinden er soms grote verschuivingen tussen de broedlocaties plaats, vaak ook grensoverschrijdend tussen het Deltagebied en het havengebied van Antwerpen.

Ecologie:

Zwartkopmeeuwen komen zowel in het binnenland op vennen, vijvers, opspuitterreinen als aan de kust op eilanden en in havengebieden voor. Ze zoeken voedsel zoals Kok- en Stormmeeuw dat doen, door te vissen, aas te zoeken of achter beerkarren regenwormen en insecten te zoeken in niet al te bemeste weiden. ’s Winters lijkt de Zwartkopmeeuw iets meer kustgebonden te zijn.

Rode lijst:
Niet bedreigd
Habitatrichtlijn 2:
Nee
Habitatrichtlijn 4:
Nee
Vogelrichtlijn:
Ja
Jachtwild:
Nee
Invasieve exoot:
Nee
Soortenbesluit:
Categorie 2 (Beschermd 2)
Status:

Jaarlijkse broedvogel.

Rode Lijst POP-VL KT-VL LT-VL KT-BEL LT-BEL Trend Europa
Kwetsbaar 1500-2500 Toename Toename 103% - NS
  • Rode lijst: De Rode Lijst-status van de soort in Vlaanderen op basis van Devos et al. (2016)
  • Pop VL: de minimale en de maximale broedpopulatie in Vlaanderen in de periode 2013-2018.
  • KT-Trend: de kortetermijntrend (2007-2018) van de broedpopulatie; VL= Vlaanderen, BEL= België
  • LT-Trend: de langetermijntrend (1980-2018) van de broedpopulatie; VL= Vlaanderen, BEL= België
  • Trend Europa: de gerapporteerde trendrichting op basis van data verzameld in 26 Europese lidstaten in de periode 2008-2018 (bron: www.ebcc.info(opent nieuw venster))
  • NS = niet significant
Bedreigingen:

Zeer nadelig voor de soort zijn het verlies van broedplaatsen door natuurlijke vegetatiesuccessie of door havenuitbreiding, verstoring of vernietiging van de nestplaats, verstoring op slaap- of hoogwatervluchtplaatsen, te hoge waterschommelingen en predatie.

In samenwerking met: