Bouwen aan groenexpertise

Cascadering

Hoogwaardige toepassingen

Definitie:

Bij cascadering in waarde is de doelstelling het optimaal valoriseren van hout in een zo hoogwaardig mogelijke toepassing. Hoewel ‘hoogwaardig’ simpel uitgelegd kan worden als iets dat een hoge marktwaarde kent, zijn er ook andere indelingen van hoog- naar laagwaardig, naargelang men rekening houdt met één of meerdere van de volgende dimensies:

  • Economisch: toegevoegde waarde;
  • Sociaal: maatschappelijke behoefte, ethische wenselijkheid;
  • Duurzaamheid: hernieuwbare grondstoffen, reductie van broeikasgasemissies, grondstofefficiency en effect op biodiversiteit.

Door de opkomst van de moderne bio-energie en de zoektocht naar nieuwe grondstoffen in andere sectoren is er heel wat gaande in de sectoren waar biomassa gebruikt en verwerkt wordt. Vooral de multifunctionele eigenschappen van biomassa zorgen ervoor dat er meerdere claims ontstaan voor dezelfde grondstoffen. Door deze meervoudige claims komen nieuwe sectoren in het vaarwater van traditionele sectoren, maar tegelijkertijd ontstaan er ook opportuniteiten, zowel voor de sectoren die de biomassa produceren als deze die de biomassa verwerken. Dit geldt ook voor het hout en houtige biomassa die vrijkomt vanuit het door ANB gevoerde beheer. Om deze houtstromen zo duurzaam mogelijk – vandaag en in de toekomst – te gebruiken, dienen ze volgens een bepaalde hiërarchie of cascadering gevaloriseerd te worden. Een cascade is een prioriteitenvolgorde die kan worden opgemaakt op basis van economische, sociale of ecologische criteria of een combinatie hiervan. De cascade geeft het gebruik en de verwerking van biomassa weer, rekening houdend met de draagkracht van het leefmilieu. In de Vlaamse context wordt resoluut gekozen voor dit principe van cascadering. Er is daarbij nood aan een afwegingskader om hout en houtige biomassa uit natuurbeheer zo optimaal mogelijk te cascaderen als duurzaam materiaal in een groene economie. Afhankelijk van de prioriteiten kunnen verschillende cascades verkregen worden.

Uitgebreid:

Voorlopig blijft de markt bepalen wat een hoogwaardig product is: dat waar men het meest voor betaalt, heeft de hoogste waarde en is hoogwaardig. Zo ligt de prijs die men krijgt voor chips afkomstig van kwaliteitshout ver onder de marktwaarde van kwaliteitshout dat als dusdanig wordt verkocht. De koper van deze biomassa kan voor deze chips wel een hogere prijs krijgen in de biomassacentrale, omdat deze chips in verhouding meer hout dan naalden, bladeren of schors bevatten en daarmee een hogere calorische waarde hebben. Voor de bosbeheerder is het echter veel voordeliger het kwaliteitshout als kwaliteitshout te vermarkten. Ook indien er geen kwaliteitsvolle toepassing is voor het hout en het enkel als energiehout vermarkt kan worden heeft het verwerken in brandhout nog altijd een financieel hogere waarde dan het verwerken in houtsnippers. Particuliere brandhoutkopers bieden namelijk een hogere prijs dan grote energiecentrales.

Naast cascadering in waarde, kan cascadering ook in tijd plaatsvinden, waarbij de grondstof zo lang mogelijk hergebruikt wordt, mogelijk in steeds andere toepassingen. Voorbeelden zijn resthout dat naar de platenfabrikant gaat of een papierfabrikant die gebruik maakt van oud papier.

Een derde vorm van cascadering is cascadering in functie; daarmee wordt de grondstof door middel van coproductie gescheiden in verschillende functionele componenten. De waarde van de losse onderdelen is opgeteld hoger dan de oorspronkelijke waarde.

Hoewel prioriteiten soms kunnen verschillen en daarbij afhankelijk zijn van de specifieke biomassastromen, bestaat er toch een algemeen aanvaarde cascade. Als uitgangspunt wordt gesteld dat zowel biomassa uit primaire productie als uit rest- en afvalstromen, in de eerste plaats moet instaan voor het garanderen van de voedselzekerheid (voeding en diervoeder), in de tweede plaats voor het gebruik als grondstof en pas in de derde plaats voor het gebruik als energiebron.

De cascade voor houtige biomassa ziet er concreet als volgt uit:

- Gebruik als materiaal: hout-, papier- en plaatmateriaalproductie, lignine- of lignocellulose gebaseerde materialen (bv. platformchemicaliën), isolatiemateriaal, valdempend materiaal, compost, digestaat, teeltsubstraten.

- Gebruik als energiebron: energieopwekking via verbranding, gebruik van bv. biogas als transportbrandstof.

- Verwijdering: verbranding zonder energierecuperatie en storten zijn verboden.

Het principe van cascadering werd in 1979 door het Nederlands parlementslid prof. Lansink gelanceerd als hiërarchie in de afvalverwerking. De 'ladder van Lansink' stelt een voorkeursrangorde op hoe afval best verwerkt wordt, startend bij de meest milieuvriendelijke en eindigend bij de meest milieubelastende manier. Concreet betekent dit dat afval best wordt vermeden, zoniet hergebruikt. Als dat niet mogelijk is, wordt nagegaan of recyclage mogelijk is. De volgende optie is verbranding met energierecuperatie, en pas in laatste instantie storten.