Verkerning

Kernhoutbomen Een groot aantal boomsoorten maken steeds kernhout (zie figuur 2) dat door zijn donkerdere kleur afsteekt tegen het spint, dat altijd bleek is. Het spint kan dun of breed zijn naargelang de soort. De kleur van het kernhout is soortspecifiek en meestal donkerbruin. De sterkte-eigenschappen verschillen niet wezenlijk tussen kern en spint. Het kernhout wordt door de boom aangemaakt vanuit spinthout. Het spint is aanvankelijk volledig levend en zorgt voor de opwaartse sapstroom. Na een aantal jaren wordt het door de boom omgezet in kernhout dat eenmaal volledig gevormd geen levende cellen meer bevat en een aanzienlijk lager vochtgehalte heeft dan het levende spint. Het kernhout draagt wel in grote mate bij tot de stevigheid van de boomstam. Bij de kernhoutvorming worden bepaalde stoffen in de cellen opgestapeld zoals gommen, harsen, looistoffen of oliën. Reservevoedsel daarentegen wordt tijdens het verkerningsproces weggetrokken. De levende boom kan in het kernhout een deel van zijn afvalstoffen kwijt, maar de zogenaamde kernstoffen zorgen ook voor de kleur en de eventueel hogere natuurlijke duurzaamheid van kernhout. De vaten in loofhout kunnen bij het verkerningsproces opgevuld worden met thyllen. In de afbeelding hieronder zie je deze ballonachtige structuren, die groeien vanuit de parenchymcellen naast de houtvaten. Op deze wijze worden de brede vaten afgesloten tegen gevaarlijke indringers zoals bacteriën en houtaantastende schimmels. Bij naaldhout kunnen de stippels tussen de tracheïden zich sluiten zodat een gelijkaardige afsluiting wordt bereikt.

Kernhout is dus niet sterker maar wel in de regel duurzamer dan spinthout. Het is met andere woorden beter bestand tegen houtaantastende schimmels en insecten. Op deze manier blijft de stam ook langer stevig rechtop staan. Kernhoutbomen maken een groot deel uit van de grootste en langst levende bomen in onze bossen. Alhoewel de kernvorming sterk verschilt van soort tot soort, komt het evenzeer voor bij naaldbomen als bij loofbomen. Ziehier enkele voorbeelden uit onze bossen. Naaldbomen : Grove den, Corsicaanse den, Europese lork, Japanse lork en Douglasspar. Loofbomen : Zomereik, Wintereik, Amerikaanse eik, Tamme kastanje, Robinia, Gewone es, Zoete kers en Gladde iep. Sommige soorten maken pas kernhout op oudere leeftijd zoals Corsicaanse den of Gewone es.

Rijphoutbomen Het meest essentiële onderscheid tussen kern en spint is eigenlijk dat spinthout zorgt voor sapstroom en kernhout niet. Er zijn een aantal boomsoorten die in het centrum van de stam hout bezitten dat niet meer meedoet aan de sapstroom en beduidend droger is dan het spint. Nochtans is er geen kleurverschil te zien en ook de natuurlijke duurzaamheid verschilt niet wezenlijk. Dergelijke boomsoorten worden rijphoutbomen genoemd. We vinden rijphoutbomen zowel bij de loofbomen als bij de naaldbomen. Bekende voorbeelden zijn de Beuk en de Fijnspar. De rijphoutbomen zijn echter niet zo talrijk. Bij rijphoutbomen kan wel een valse kern voorkomen. Een bekend voorbeeld hiervan is de rode kern in beuken. De oorzaak van het verschijnsel moet worden gezocht in de reactie van de boom tegen ziekteverwekkende schimmels in de stam. Deze kunnen in het stamlichaam dringen via afgebroken takken en verwondingen aan de stam of de stamvoet. De boom vormt dan thyllen in de vaten en zet tevens stoffen in het houtweefsel af, om het hout tegen verdere aantasting te beschermen. Het beukenhout kleurt er roodachtig door, maar dit proces gebeurt dus niet spontaan en automatisch in alle exemplaren van de soort. Het wordt in gang gezet door een uitwendige prikkel en daarom spreken we van een valse kern of facultatieve kernvorming.

Spinthoutbomen Een vrij groot aantal boomsoorten kent echter geen verkerningsproces. Het spinthout blijft zolang mogelijk levend en werkzaam. Het wordt ook nooit omgezet in kernhout. We noemen deze bomen spinthoutbomen. Dit heeft tot gevolg dat het centrum van de stam vochtig blijft en dat er ook daar nog levende cellen kunnen aangetroffen worden. Het centrum van de stam verschilt niet in kleur en de natuurlijke duurzaamheid is er evenmin groter. Deze bomen zijn dan ook relatief slecht beschermd tegen houtaantastende organismen. Vaak gaat het om boomsoorten met een vrij beperkte levensduur, maar er zijn daarop uitzonderingen. In onze Vlaamse flora zijn er heel wat spinthoutbomen : alle wilgen, populieren, berken, elzen en esdoorns. Ook bij spinthoutbomen kan een soort valse kern voorkomen, zoals bijvoorbeeld in heel wat oude populieren. Dit verschijnsel wordt meestal niet geappreciëerd.