Inhoud
- Ecopedia kreeg een gloednieuwe website
- Herbeleef de praktijkdag van ExotenNet!
- Praktijkdag ExotenNet: Over digitalisatie en exoten bij lokale besturen, een interactieve workshop
- Vergunning unielijstsoorten voor Plantentuin Meise: een grote stap voor early detection in België?
- Inschatting van de haalbaarheid van het beheer van de Unielijstsoorten in België
- Help! Watercrassula, wat nu?
- Kerstelijke leestips!
- Lees het draaiboek communicatie rond exotenbeheer!
- Lees het PRIUS-rapport!
Ecopedia kreeg een gloednieuwe website:
Het kennisplatform zit zowel inhoudelijk als vormelijk in een nieuw, fris jasje. De website werd geoptimaliseerd voor mobiel gebruik, zodat je nu ook in het veld eenvoudig zaken opzoekt. Het doel? Jou op een zo toegankelijk mogelijke manier informeren over bos-, groen- en natuurbeheer. Ook de exotenpagina's werden geoptimaliseerd, zodat jij zo snel mogelijk alle info rond exoten (herkenningsfiches, wetgeving, beheervoorbeelden en zoveel meer) kan terugvinden. Benieuwd? Bekijk de Exotenpagina's!
Auteurs: Rollin Verlinde (Inverde) en Joke Bruggeman (Inverde)
Herbeleef de praktijdag van ExotenNet!
Op 18 oktober vond de derde praktijkdag van ExotenNet(opent nieuw venster) plaats. Een divers publiek van 138 deelnemers kwam samen in het Provinciehuis in Gent. Daarbij konden we rekenen op een goede mix van deelnemers met onder andere mensen uit de praktijk, het beleid maar ook uit wetenschappelijke instellingen. De organisatoren van ExotenNet zetten in op een interessant en gevarieerd programma(opent nieuw venster). De dag werd ingezet met een plenaire zitting(opent nieuw venster) rond het PRIUS-rapport, dat een beleidskader in Vlaanderen tracht te bieden voor lokale besturen en de prioritering van uitheemse soorten mogelijk maakt.
Daarna stonden enkele interessante workshops(opent nieuw venster) op het menu. De praktijkdag werd afgesloten met een heuse ExotenNet-markt(opent nieuw venster), waarop deelnemers meer te weten konden komen over uitheemse soorten zoals Chinese wolhandkrab, Aziatische hoornaar, Afrikaanse klauwkikker, Nijlganzen, Reuzenbalsemien, Parelvederkruid etc.
Er werden antwoorden geboden op de vragen waar deze soorten voorkomen, hoe ze te herkennen zijn, welke beheeropties er zijn en nog veel meer.
Kon je er niet bij zijn? Niet erg! De redactie stelt alle presentaties(opent nieuw venster) en video’s ter beschikbaar via de website van ExotenNet(opent nieuw venster).
Auteur: Anke Stefens (RATO vzw)
Praktijkdag ExotenNet: Over digitalisatie en exoten bij lokale besturen, een interactieve workshop
Hoe behandelen lokale besturen de gegevensstromen over exoten? Hoe kunnen we het beheer van exoten optimaliseren binnen provincies en gemeenten? Dit waren de centrale vragen tijdens de workshop 'Digitalisering'(opent nieuw venster) op de ExotenNet praktijkdag van 18 oktober.
In een eerste luik dachten de onderzoekers van het Instituut voor Natuur- en bosonderzoek (INBO) samen met de vertegenwoordigers van lokale besturen na over de volgende vragen:
- Welke gegevens over exoten beheren we (waarnemingen, beheersacties, kostprijs van de ingrepen, etc.)
- Hoe en waar houden we deze gegevens bij?
- Welke tools gebruiken we voor de identificatie van exoten?
- Welke tools gebruiken we voor de registratie van beheeracties?
- Welke hinderpalen ondervinden we om onze data open beschikbaar te maken?
Uit deze discussies kwamen een aantal zeer interessante vaststellingen naar voor:
- Er zijn bij lokale besturen nog altijd gegevens die niet ontsloten zijn en niet beschikbaar zijn voor early warning of beheerevaluatie
- Er zijn vragen rond persoonsgegevens bij het delen van locaties en de nood aan een algemene richtlijn daarrond
- Er is onwetendheid over het feit dat alle gegevens van uitheemse soorten van waarnemingen.be vrij beschikbaar zijn op GBIF
- Er is een goed bewustzijn bij lokale besturen over de toepassingen van data en de nood om gegevens over exoten te delen.
In een tweede deel van de workshop gaf het INBO een uitgebreide demonstratie van de LIFE RIPARIAS early warning tool(opent nieuw venster). Deze tool werd ontwikkeld om de vestiging van invasieve exoten op een specifieke locatie in een vroeg stadium te detecteren. Hierbij krijgt de gebruiker een waarschuwing (alert) in de mailbox wanneer een specifieke invasieve soort geregistreerd werd in een zelf gekozen gebied. De applicatie werd met veel interesse onthaald. De workshop gaf voldoende inhoud voor feedback en verdere verfijning van de ontwikkelde applicaties. Deze input is belangrijk en draagt bij aan een steeds efficiënter wordend beheer van exoten in Vlaanderen.
De volledige presentatie kan je terugvinden op de website van ExotenNet.be(opent nieuw venster)
Auteurs: Lien Reyserhove (INBO), Damiano Oldoni (INBO), Bram D’hondt (INBO), Tim Adriaens (INBO)
Vergunning unielijstsoorten voor Plantentuin Meise: een grote stap voor early detection in België?
Plantentuin Meise verkreeg op 6 november 2023 een vergunning voor het houden van alle invasieve planten op de Unielijst. De Europese verordening bepaalt dat de soorten op de unielijst niet mogen verhandeld, gekweekt, vervoerd, gebruikt of vrijgelaten worden. De uitzondering om toch een referentiecollectie van deze soorten te mogen houden, is belangrijk voor de vroegtijdige detectie van deze soorten. Want hoe sneller een soort herkend en ingegeven wordt in een bepaald gebied, hoe gemakkelijker die nog uitgeroeid of ingedamd kan worden. Dit komt de inheemse biodiversiteit ten goede, en vermijdt ook andere problemen die deze soorten kunnen veroorzaken.
Plantentuin Meise is een ideale plaats in België om deze soorten onder gecontroleerde omstandigheden bij te houden. Het personeel beschikt over de nodige expertise om verantwoord met deze soorten om te gaan en ze beschikken over alle benodigdheden om ze optimaal te kunnen verzorgen.
Plantentuin Meise is een ideale plaats in België om deze soorten onder gecontroleerde omstandigheden bij te houden. Het personeel beschikt over de nodige expertise om verantwoord met deze soorten om te gaan en ze beschikken over alle benodigdheden om ze optimaal te kunnen verzorgen. Om alles veilig te laten verlopen, zullen de planten in quarantainekassen gehuisvest worden. Volledig afgescheiden dus van oppervlaktewater en de buitenwereld. Ze staan achter de schermen, weg van het publiek.
Naast de Unielijstsoorten is het eveneens van belang om aandacht te besteden aan soorten die (nog) niet op de unielijst voorkomen, zoals watercrassula en verschillende duizendknopen. Plantentuin Meise zal ook dergelijke soorten bijhouden voor educatieve en wetenschappelijke doeleinden. Ook hier worden de nodige bioveiligheidsmaatregelen in acht genomen. Hierdoor kunnen opleidingen over de herkenning van een breed scala aan invasieve soorten worden aangeboden.
De vraag naar zulke opleidingen was de voorbije jaren opvallend groot. Inverde voorzag in 2023 opleidingen over de herkenning van invasieve water- en oeverplanten aan RATO, de provincie Vlaams-Brabant en de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). Voor de VMM verzorgde Inverde reeds lessen verspreid over Vlaanderen. Voor deze opleiding werd een selectie gemaakt op basis van de lijst van het RIPARIAS(opent nieuw venster)-project.
Ben je geïnteresseerd in opleidingen omtrent het herkennen van invasieve plantensoorten in Plantentuin Meise? Dan kan dat exclusief via Inverde. Schrijf je in op de nieuwsbrief(opent nieuw venster) ‘Natuurbeheer en ontwerp’ om geen enkele aankondiging te missen. In het voorjaar van 2024 staan al enkele opleidingen en webinars gepland:
- Webinar: Invasieve exoten van de Europese Unielijst(opent nieuw venster)
- Bovenstaande webinar kan ook fysiek gevolgd worden in Plantentuin Meise op een later tijdstip met achteraf een rondleiding achter de schermen met een focus op de aanwezige Unielijstsoorten.
- Herkenning van invasieve water- en oeverplanten: deze opleiding zal plaatsvinden op verschillende tijdstippen in Plantentuin Meise.
Voor verdere opleidingsbehoeften of ideeën kan je contact opnemen met arne.deriemaecker@vlaanderen.be. Aangepaste opleidingen voor specifieke organisaties zijn eveneens mogelijk. Misschien tot binnenkort!
Auteur: Arne Deriemaecker (Inverde) en Koen Es (Plantentuin Meise)
Inschatting van de haalbaarheid van het beheer van de Unielijstsoorten in België
Na de laatste update van de Unielijst in 2022 – die goed was voor 22 nieuwe soorten - staat het totaal op 88 soorten. Momenteel zijn er reeds 32 invasieve soorten van de Unielijst gevestigd op Belgisch grondgebied. Bovendien kunnen er nog een 20-tal zich vestigen als ze ooit in onze natuur zouden terechtkomen.
Maar wat moeten we in België nu eigenlijk aan met die soorten? Moet elke hemelboom eraan? Heeft de strijd tegen zonnebaars nog zin? En wat met de Afghaanse duizendknoop? Dat zijn vragen waar het Nationaal Wetenschappelijk Secretariaat voor IAS(opent nieuw venster) zich samen met het INBO(opent nieuw venster), DEMNA(opent nieuw venster) en Belgisch Biodiversiteitsplatform(opent nieuw venster) over boog.
Dezelfde oefening werd al eens gemaakt voor de soorten van de eerste en tweede Unielijst. Daarbij werden tijdens een workshop met beheerders beheeraanbevelingen geformuleerd (dit rapport is hier(opent nieuw venster) beschikbaar).
Deze oefening werd nu uitgebreid met de nieuwe soorten – denk aan wijdverspreide soorten zoals de zonnebaars en de hemelboom, soorten met beperkt voorkomen zoals de klauwkikker, maar ook enkele soorten die gelukkig nog niet in het wild in België voorkomen zoals de Nieuw-Zeelandse platworm, de slangenkopvis, de roestbruine rivierkreeft en de smalle theeplant.
Voor alle soorten van de Unielijst die van belang zijn voor België, werden twee beheerscenario’s opgesteld met een verschillend einddoel. Het ene scenario beoogt de volledige uitroeiing van de soort, het andere streeft ernaar de soort actief te gaan beperken in de ruimte (indamming), weliswaar zonder totale uitroeiing na te streven. In het scenario worden de meest effectieve beheermethoden voor die soort nader beschreven – het rapport kan dus ook gebruikt worden om na te gaan welke methoden er voor een bepaalde soort beschikbaar zijn.
Vervolgens werd samen met experten voor beide scenario’s een inschatting gemaakt van de effectiviteit, de praktische haalbaarheid, de kostprijs, het draagvlak, de neveneffecten, de dringendheid van het beheer en de kans op nieuwe introducties. Op basis van deze scores werd voor elke soort een aanbeveling gedaan naar het beleid. In een volgende fase zullen beleidsmakers deze inschattingen gebruiken om een realistisch beheerdoel te formuleren, bijvoorbeeld met de methodiek van PrIUS(opent nieuw venster) die het handelingsperspectief als één van de criteria gebruikt om te beslissen al dan niet over te gaan tot een beheerstrategie.
Benieuwd wat er over de soorten in jouw gebied gezegd wordt? Raadpleeg hier(opent nieuw venster) het rapport.
Nog vragen? Contacteer het Nationaal Wetenschappelijk Secretariaat voor Invasieve Uitheemse Soorten via secretariat@iasregulation.be
Referentie van het rapport:
Reniers, J., Jacobs, A., Adriaens, T., Branquart, E., D'hondt, B., & Vanderhoeven, S. (2023). Feasibility of eradication and spread limitation for species of Union concern sensu the EU IAS Regulation (EU 1143/2014) in Belgium. Volume 2. Species of the 2nd and 3rd update of the Union list. National Scientific Secretariat on Invasive Alien Species - Belgium. https://doi.org/10.5281/zenodo.10091681(opent nieuw venster)
Auteur: Jane Reniers (NWSIUS)
Help! Watercrassula, wat nu?
Watercrassula (Crassula helmsii) is een invasieve exotische waterplant die reeds in veel gebieden voor problemen zorgt.
Beheerders ervaren het bestrijden of beheersen van watercrassula als zeer problematisch. De soort kan in zeer korte tijd allerlei wateren en hun oevers domineren. Het INBO volgt de situatie in Vlaanderen op en voert al meer dan 10 jaar onderzoek uit op deze soort, wat leidde tot een uitgebreide leidraad en verschillende adviezen. Het INBO heeft nu een overzichtelijke brochure opgemaakt waarin de meest recente kennis wordt gebundeld.
Eerst wordt kort ingegaan op de herkenning, verspreiding en kenmerken van de soort. Er wordt vervolgens uitgelegd hoe je de kolonisatiekans van watercrassula op een locatie kan inschatten en via een beslisboom wordt de beheerder geadviseerd welke maatregelen er voor zijn specifieke situatie best worden genomen. De verschillende maatregelen worden via een minutieus en makkelijk te volgen stappenplan verduidelijkt. Hierbij wordt zeer veel aandacht besteed aan bioveiligheid. Een combinatie van bestrijding, bioveiligheid en systeemherstel zorgen voor de beste resultaten.
De brochure is beschikbaar op de website van INBO(opent nieuw venster) of Ecopedia. Je kan er ook een affiche downloaden die gebruikt kan worden om bezoekers en beheerders te waarschuwen op de aanwezigheid van watercrassula.
Auteurs: Jo Packet (INBO), Kevin Scheers (INBO), Luc Denys (INBO)
Kerstelijke leestips!
Draaiboek Communicatie voor exotenbeheer
Moet je vaak communiceren over het beheer van invasieve uitheemse soorten? Ervaar je daarbij soms weerstand van betrokkenen of weet je niet goed welke communicatiekanalen je kan inzetten? Dan is dit Communicatiedraaiboek voor Exotenbeheer(opent nieuw venster) iets voor jou.
Delen jullie graag jullie communicatietips met ons? Mail ze door naar exoten@oost-vlaanderen.be
P.S.: Speel een leuk kerstspel met collega’s en som de exotenvragen op die jullie van burgers krijgen en verzin op basis van de communicatieregels uit het draaiboek een antwoord. Misschien komen de tips dan vanzelf!
Het PrIUS-rapport (neem er zeker de video’s en powerpoints bij!):
Op de pratijkdag van ExotenNet ging het er uitgebreid over, maar geef eens eerlijk toe: wie heeft het volledige PrIUS-rapport(opent nieuw venster) echt al gelezen? Geen nood! De eindejaarsperiode is een uitgelezen periode om deze kolos eens onder de loep te nemen. Bovendien kan je de video- en powerpoint presentaties(opent nieuw venster) er meteen bij nemen om jezelf helemaal in te werken.
Contacteer de redactie
Stuur jouw vragen, opmerkingen of cases door aan de redactie: exoten@oost-vlaanderen.be
