Bouwen aan groenexpertise

Natura 2000: Slik- en zandplaten (1140)

Dit habitattype omvat slikken en zandplaten langs de kust, die bij laag water droog vallen. Ook het laagstrand langs de kust wordt tot dit habitattype gerekend. Vanwege het minder hoge zoutgehalte worden slikwadden en zandplaten in estuaria ingedeeld bij het habitattype 1130 (estuaria). Zandafzettingen ontstaan op dynamische plaatsen die rechtstreeks aan de golfwerking blootgesteld zijn. In de branding worden voornamelijk zwaardere zandkorrels afgezet. Slikken ontstaan op meer beschutte plaatsen waar het fijn gesuspendeerde slib neerslaat zoals in slikken strandvlaktes achter de duinen (het Zwin) of achter strekdammen in zee (bv. Baai van Heist).

Natuurbeheer:

Onder natuurlijke omstandigheden is geen beheer nodig. Aan onze kust is doorgaans een extern beheer wenselijk dat gericht is op een positieve sedimentbalans (zand- en slibafzettingen). Om kusterosie te beperken wordt uit veiligheidsoverwegingen en voor het toerisme plaatselijk overgegaan tot zandopspuiting. Het vermijden van rustverstoring is cruciaal voor soorten als Gewone zeehond en foeragerende of rustende vogels.

Bedreigingen:

De belangrijkste knelpunten zijn waterverontreiniging en verstoring door menselijke activiteiten: recreatie, strandvisserij, strandophoging en suppletie van zand met afwijkende korrelgrootte. Door veranderingen in dynamiek leidt dit tot verlies van geschikt substraat voor de typische fauna. Bepaalde slikgebieden zijn verdwenen door de aanleg van havens, andere zijn onderhevig aan erosie door baggerwerken. De introductie van niet inheemse soorten zoals de Amerikaanse zwaardschede, de Japanse oester (die slikken in oesterriffen verandert) en verschillende exotische krabbensoorten, zorgt voor belangrijke habitatwijzigingen en grote veranderingen in de biodiversiteit.

Herstel- en ontwikkelingsbeheer:

Bij een verbetering van de waterkwaliteit zal de soortenrijkdom stijgen. Het toelaten van een natuurlijke dynamiek met erosie en sedimentatie is in principe de beste manier voor herstel en ontwikkeling van dit habitattype. Het creëren van rustgebieden schept kansen voor fauna.

Officiële titel:
Bij eb droogvallende slikwadden en zandplaten
Code:
1140
Uitgebreid:

Dit habitattype omvat slikken en zandplaten langs de kust, die bij laag water droog vallen. Ook het laagstrand langs de kust wordt tot dit habitattype gerekend. Vanwege het minder hoge zoutgehalte worden slikwadden en zandplaten in estuaria ingedeeld bij het habitattype 1130 (estuaria).

Zandafzettingen ontstaan op dynamische plaatsen die rechtstreeks aan de golfwerking blootgesteld zijn. In de branding worden voornamelijk zwaardere zandkorrels afgezet. Slikken ontstaan op meer beschutte plaatsen waar het fijn gesuspendeerde slib neerslaat zoals in slikken strandvlaktes achter de duinen (het Zwin) of achter strekdammen in zee (bv. Baai van Heist).

De levensgemeenschappen bestaan hoofdzakelijk uit bodembewonende organismen, aangepast aan het extreem milieu onder invloed van de getijdencyclus. De primaire producenten zijn bacteriën, blauwwieren en algen. Zoute slikken zijn meestal bedekt met blauwwieren en diatomeeën, die bij eb een opvallende film op de oppervlakte vormen. Vegetaties van Klein zeegras zijn aan de Vlaamse kust verdwenen.

In zoutwaterslikken en op zandplaten vindt men typische soorten zoals Borstelwormen (bv. Zeepier en Schelpkokerworm) en tweekleppige weekdieren (bv. Kokkel, Zaagje, Nonnetje en Wadslakjes). Andere organismen leven bij eb ondergedoken in het sediment en zwemmen vrij rond wanneer de zandplaten bij vloed overspoeld worden (bv. talrijke soorten pissebedden, vlokreeftachtigen en garnalen). Vele organismen zijn zo klein dat ze constant in de holten tussen de zandkorrels kunnen voortbewegen (bv. nematoden en roeipootkreeftjes). Bij eb foerageren vaak grote aantallen steltlopers op de slik- en zandplaten. De Gewone zeehond (een bijlage 2 en 4-soort) gebruikt de zandplaten bij eb om uit te rusten en bij vloed om te foerageren.

Verspreiding:

De gehele Vlaamse kust is afgezoomd door zandstranden. Zoutwaterslikken zijn echter “uiterst zeldzaam” en komen langs de Vlaamse kust alleen voor ter hoogte van het Zwin, de Baai van Heist en de IJzermonding.

Verspreiding van het habitattype (HT) Slik- en zandplaten (1140) in Vlaanderen, EU-rapportage 2013. (inbo)
Grondwaterafhankelijk:
Niet van toepassing
Prioritair habitattype:
Nee
In samenwerking met:
Referenties
  • Decleer, K. (red.) Europees beschermde natuur in Vlaanderen en het Belgisch deel van de Noordzee. Habitattypen, dier- en plantensoorten. INBO 2007, Brussel, 584p.
  • T’jollyn Filiep, Bosch Hans, Demolder HeiT'jollyn Filiper et al.(2009). Ontwikkeling van criteria voor de beoordeling van de lokale staat van instandhouding van de Natura 2000 habitats. INBO.
  • Geert De Knijf, Desiré Paelinckx, 2013. Typische faunasoorten van de verschillende Natura 2000 habitattypes, in functie van de beoordeling van de staat van instandhouding op niveau Vlaanderen. INBO.
  • Oosterlynck P., Van Landuyt W. & Paelinckx D. (2013). Selectie habitattypische flora ten behoeve van de artikel 17 rapportage omtrent de staat van instandhouding van de Natura 2000 habitattypen. INBO.