Behoud en bescherming van de natuur in Vlaanderen
Historisch bestaat er een onderscheid tussen bos en natuur. Iets wat ondertussen achterhaald is. Bossen zijn een verschijningsvorm van natuur. Alle natuur is multifunctioneel en kan tegelijkertijd meerdere functies vervullen. De bescherming van de natuur is geregeld in het Natuurdecreet, voor de bossen werd een specifieke regeling uitgewerkt in het Bosdecreet.
Momenteel is er een integratietraject lopende. Hierbij zullen de relevante bepalingen van het Bosdecreet in het Natuurdecreet geïntegreerd worden. Het Bosdecreet ondergaat dus een inkrimping ten voordele van het Natuurdecreet dat als centrale decreet op vlak van natuur en bos in Vlaanderen wordt uitgebouwd.
Een eerste belangrijke stap in het integratieproces is ondertussen genomen: via een wijzigingsdecreet (Decreet van 9 mei 2014 tot wijziging van de regelgeving inzake natuur en bos) werden wijzigingen doorgevoerd die betrekking hebben op het geïntegreerde beheer van natuur (en het nieuwe natuurbeheerplan) en het instandhoudingsbeleid. De uitvoeringsbesluiten die uitvoering moeten geven aan die nieuwe regels werden van kracht eind oktober 2017.
Het gaat meer bepaald om:
- Besluit van de Vlaamse regering van 14 juli 2017 betreffende natuurbeheerplannen en de erkenning van natuurreservaten (“BVR natuurbeheerplannen”, BS 18/10/2017);
- Besluit van de Vlaamse regering van 14 juli 2017 betreffende de criteria geïntegreerd natuurbeheer (“BVR criteria geïntegreerd natuurbeheer”, BS 25/08/2017);
- Besluit van de Vlaamse Regering van 14 juli 2017 betreffende de subsidiëring van de planning, de ontwikkeling en de uitvoering van het geïntegreerd natuurbeheer (“BVR subsidies”, BS 18/10/2017).
Andere bepalingen zoals de verbodsbepalingen en beschermingsmaatregelen blijven voorlopig behouden in respectievelijk het Bos- en het Natuurdecreet. De nieuwe ingevoegde artikels moeten dan ook in combinatie met de ongewijzigde bepalingen gelezen worden!
Bij het tweede deel van de operatie is het de bedoeling dat het Bosdecreet volledig wordt opgeheven en geïntegreerd wordt in het nieuwe, uitgebouwde Natuurdecreet. Op het einde van de rit zal het nieuwe, geïntegreerde Natuurdecreet de bescherming en het behoud van de natuur in Vlaanderen regelen.
De wetgeving kan gelezen worden via https://codex.vlaanderen.be(opent nieuw venster).
Algemene doelstelling en begrippen
De algemene doelstelling van het natuurbeleid in Vlaanderen is gericht op de bescherming, de ontwikkeling, het beheer en het herstel van de natuur en het natuurlijk milieu, op de handhaving of het herstel van de daartoe vereiste milieukwaliteit en op het scheppen van een zo breed mogelijk maatschappelijk draagvlak, waarbij educatie en voorlichting van de bevolking inzake natuurbehoud wordt gestimuleerd (art.6 ND).
Uitgangspunt is het ‘stand-still beginsel’ dat stelt dat de kwaliteit en de kwantiteit van de natuur in Vlaanderen niet mag achteruit gaan en dat natuurwaarden of milieuomstandigheden die gunstige voorwaarden kunnen scheppen voor natuur beschermd moeten worden voor toekomstige generaties.Twee principes ondersteunen het beginsel: de zorgplicht en de ecologische compensatie.
Natuur is het kernbegrip: onder deze gemeenschappelijke noemer ‘natuur’ vallen onder andere de beboste terreinen, terreinen met open natuur, kleine landschapselementen,... en vervallen alle bestaande statuten van natuur.
Geïntegreerd beheer van die natuur wordt het streefdoel: bij het beheer zoekt men voor alle natuur naar een optimale invulling van de drie hoofdfunctie van natuur: de ecologische, economische en sociale functie. Het nieuwe natuurbeheerplan is ook volledig op de geïntegreerde invulling van de drie functies van natuur gestoeld.
Het Natuurdecreet formuleert een aantal maatregelen om de algemene doelstelling te halen:
- horizontale maatregelen (die altijd en overal van toepassing zijn) zoals de zorgplicht en het integratiebeginsel;
- gebiedsgerichte maatregelen en bescherming zoals de beschermingsbepalingen in natuurreservaten, gebieden van het VEN, de SBZ’s waar specifieke instrumenten en maatregelen kunnen ingezet worden
- aanvullend op dit alles wordt een soortgerichte bescherming uitgewerkt in Vlaanderen
Buiten deze gebieden komt uiteraard ook natuur voor. Om schade aan deze natuur te vermijden is een specifieke regeling uitgewerkt rond vegetatiewijzigingen en wijzigingen van kleine landschapselementen (KLE’s).
We gaan in wat volgt eerst in op de gebiedsgerichte bescherming en laten vervolgens de bescherming van natuur buiten deze gebieden aan bod komen. De soortgerichte bescherming, aanvullend op de gebiedsgerichte bescherming, komt aan bod in het traject 'soortbescherming'.