Bouwen aan groenexpertise

Scholekster

Haematopus ostralegus

De Scholekster is een zwartwitte steltloper met een rode snavel. Het is van oorsprong een kustsoort die leeft van mossels, kokkels en andere schelpdieren. Sinds de jaren 1960 heeft het grootste deel van de populatie de (kiezel)stranden en schorren ingeruild voor akkers, korte graslanden, opgespoten terreinen en zelfs platte daken. Deze soort kan heel oud worden, dus ondanks slecht broedsucces kan deze vogel jaar na jaar opnieuw proberen om de kuikens groot te krijgen.

Beheer:

Scholeksters hebben graag een zeer korte of zelfs ontbrekende vegetatie om in te broeden. Ze verkiezen daarvoor dikwijls akkers boven grasland. Door toename van akkers en bemesting van graslanden (met meer regenwormen en emelten tot gevolg) houdt deze soort goed stand.

Leefgebied en trend

In de periode 2000-2002 werd de Vlaamse broedpopulatie geschat op 1500-2000 paren. De cijfers van het ABV-meetnet wijzen op een afnemende trend in de daaropvolgende periode (-16% over de periode 2007-2018), maar zijn nog enigszins onzeker. De nieuwe populatieschatting 1200-1450 paar wordt dan ook met het nodige voorbehoud gegeven. De resultaten van de nieuwe vogelatlas zullen ongetwijfeld meer duidelijkheid brengen in de actuele status van deze soort. Ondanks de algemeen dalende trend, zijn er ook gebieden waar de soort het wel relatief goed doet, zoals in de nieuwe natuurontwikkelingsgebieden langs de Schelde en in de Waaslandhaven (waar een geleidelijke toename plaatsvond van 57 paren in 2003 tot 87 in 2018). De grote meerderheid van de Vlaamse broedvogels broedt evenwel in agrarisch gebied en wellicht zijn de ontwikkelingen daar beduidend minder positief. In Nederland vergaat het de soort nog slechter dan in Vlaanderen. In de periode 2013-2015 telde men er nog 35.000-43.000 broedparen, tegenover 80.000-130.000 op het hoogtepunt in de periode 1998-2000. De oorzaken van die afname worden vooral bepaald door de jongen- en winteroverleving. In landbouwgebieden hebben broedvogels te kampen met intensiever bewerking van akkers en graslanden en een verminderde voedselbeschikbaarheid. Nederlandse scholeksters overwinteren voornamelijk in het Wadden- en Deltagebied. In beide regio’s lijkt de winteroverleving aan de magere kant als gevolg van een verminderd voedselaanbod en het verlies aan geschikt foerageerhabitat (vooral in de Oosterschelde). Negatieve ontwikkelingen in de Delta kunnen trouwens ook een invloed hebben op de Vlaamse broedpopulatie die voor een groot deel overwintert in dit gebied.

Maximumleeftijd:
43 jaar
Rode lijst:
Niet bedreigd
Habitatrichtlijn 2:
Nee
Habitatrichtlijn 4:
Nee
Vogelrichtlijn:
Nee
Jachtwild:
Nee
Invasieve exoot:
Nee
Soortenbesluit:
Categorie 2 (Beschermd 2)
Status:

De Scholekster broedt in bijna alle atlashokken in de noordelijke helft van Vlaanderen. De hoogste dichtheden komen voor aan de Oostkust, de Gentse Kanaalzone, het oostelijke Meetjesland, het Antwerpse Linkeroevergebied en delen van de Noordelijke Kempen. Iets minder dan de helft van de broedparen is te vinden in de poldergebieden. Het aantalbroedparen werd in de broedvogelatlas van 2002 geschat op meer dan 1500.

Rode Lijst POP-VL KT-VL LT-VL KT-BEL LT-BEL Trend Europa
Momenteel niet in gevaar 1200-1450 -16% Afname - - Afname
  • Rode lijst: De Rode Lijst-status van de soort in Vlaanderen op basis van Devos et al. (2016)
  • Pop VL: de minimale en de maximale broedpopulatie in Vlaanderen in de periode 2013-2018.
  • KT-Trend: de kortetermijntrend (2007-2018) van de broedpopulatie; VL= Vlaanderen, BEL= België
  • LT-Trend: de langetermijntrend (1980-2018) van de broedpopulatie; VL= Vlaanderen, BEL= België
  • Trend Europa: de gerapporteerde trendrichting op basis van data verzameld in 26 Europese lidstaten in de periode 2008-2018 (bron: www.ebcc.info(opent nieuw venster))
  • NS = niet significant
Bedreigingen:

In Nederland doet de Scholekster het in tegenstelling tot Vlaanderen erg slecht. De afname van de Scholekster begon omstreeks 1990 en betreft zowel de aantallen van overwinterende als broedende vogels. Aangezien de Scholekster een langlevende soort is met een hoge levensverwachting (het leeftijdrecord is 43 jaar en 3 maanden) is deze negatieve trend alarmerend. In amper 15 jaar is de populatie met 50% afgenomen! De achteruitgang gaat dus nog sneller dan de teloorgang van de Grutto en is te vergelijken met de afname van de Veldleeuwerik in het agrarisch gebied; twee soorten die een veel kortere levensverwachting kennen dan Scholeksters (maximale leeftijd Grutto en Veldleeuwerik bedragen 29 resp. 10 jaar). Als de huidige negatieve trend zich voortzet zal de Scholekster in 2020 in Nederland praktisch uitgestorven zijn als weidevogel. De mogelijke oorzaken zijn ondermeer: 1. Herstel droogvallende mosselbanken in Waddenzee (en Oosterschelde?). 2. Kokkelvisserij in Delta en Waddenzee. Het huidige beleid inzake de kokkelvisserij in Waddenzee en Delta is niet gebaseerd op de meest recente wetenschappelijke inzichten en goede informatie over plaats en omvang van de vangsten ontbreekt. Het verdient aanbeveling om niet te vissen in gebieden waar sprake lijkt van voedselproblemen. 3. Overstromingsrisico’s op de kwelder (=schorre). Om het overstromingsrisico van op de kwelder broedende Scholeksters (en andere kweldervogels) te verminderen verdient het aanbeveling om te experimenteren met de aanleg van kunstmatige kweldereilandjes. 4. Verruiging vastelandskwelders. Beweiding lijkt de enige mogelijkheid om verruiging te stoppen van de menselijk gevormde vastelandskwelders. 5. Jongenproductie in agrarisch gebied. De huidige weidevogelbescherming richt zich vooral op nestbescherming, maar bescherming van de kuikens zou wel eens veel belangrijker kunnen zijn. Het verdient daarom aanbeveling om de weidevogelbescherming meer te richten op de bescherming van kuikens, wat een stuk lastiger is dan bescherming van nesten. Het betekent in ieder geval dat de weidevogelbeschermers langer in het seizoen actief zullen moet zijn, zeker bij de laat broedende Scholeksters.

Typering:
Weidevogel
Biotooptype:
Akkers
Graslanden
In samenwerking met: