Woudaapje

Leefgebied en trend

De Woudaap is onze kleinste reiger, nauwelijks zo groot als het Waterhoen. Het mannetje heeft een zwarte kruin en bovendelen en een roomkleurig vleugelpaneel. Het vrouwtje is bruiner en meer gestreept en heeft een lichtbruin vleugelpaneel. Juveniele exemplaren zijn gestreept en hebben iets van een kleine Roerdomp. Ze hebben een vuilgele, dolkvormige snavel en gele poten. In vlucht vallen vooral de lichte vleugelpanelen op. De levenswijze is gelijkaardig aan die van de Roerdomp: de soort leeft zeer verborgen, is vooral schemeractief en neemt bij benadering ook een paalhouding aan. Hij komt bij het foerageren regelmatig naar de rand van de rietkraag. Bij verstoring trekt hij zich vaak rennend en klimmend als een ral terug in plaats van weg te vliegen. De manier waarop hij zich van rietstengel tot rietstengel verplaatst heeft bijgedragen tot zijn naam. In het voorjaar zingt het mannetje vanuit het riet, een monotoon om de twee seconden herhaald ‘wrah’, dat vooral ’s ochtends of ’s avonds wordt gehoord. De bolwerken in Vlaanderen zijn de Wijvenheide in Zonhoven en de Maten te Genk. Daar waar in de periode 2013-2018 het aantal territoria/paren in Genk ongeveer gelijk is gebleven (5-6), is er in Zonhoven een duidelijke achteruitgang te zien (24 in 2013, 10 in 2018). Hierdoor is er op niveau Vlaanderen ook een dalende trend te zien, van 47 en 51 territoria/broedgevallen in resp. 2013 en 2014 naar nog slechts 34 en 29 in resp. 2017 en 2018. Buiten Limburg was de soort ook vertegenwoordigd op een aantal vaste locaties. In Vlaams-Brabant is er het Vinne in Zoutleeuw (jaarlijks 1-2 paar), de Doode Bemde in Huldenberg (jaarlijks 1-2) en in 2018 ook in het Zennegat (1) in Mechelen. In Antwerpen is Lier-Anderstad (Netevallei) een gekende locatie (1-2), maar ook in Zandhoven, Niel, Arendonk, Willebroek, en het Noordelijk Eiland in Bornem werden er in enkele jaren Woudaapjes waargenomen. In Oost-Vlaanderen zijn de gebieden in en rond de Waaslandhaven (2-7) en de polder van Kruibeke- Bazel-Rupelmonde (1-2) een vaste waarde, maar ook in het Molsbroek in Lokeren (quasi jaarlijks 1), de Bourgoyen in Gent en het Donkmeer in Berlare was de soort in bepaalde jaren aanwezig. In West-Vlaanderen zijn De Gavers in Harelbeke (1-2) een traditioneel broedgebied, maar ook verderop langs de Schelde in Avelgem, langs de Leie in Waregem en Wielsbeke, alsook in Kortemark en Raversijde werden in enkele jaren Woudaapjes waargenomen, weliswaar soms ongepaarde mannetjes. Vanaf het einde van de jaren 80 tot halfweg de jaren 90 bereikte het aantal broedende Woudapen in Vlaanderen een absoluut dieptepunt, zonder vaste broedplaatsen en met in de meeste jaren hooguit nog enkele paren. Daarna zagen we een geleidelijke toename, met tijdens de atlasperiode (2000-2002) ongeveer 11-19 paren en in 2014 een voorlopig hoogtepunt van 51 paren. Ondanks die toename is het niveau van midden de jaren 1970 (ca. 60 paar) nog niet bereikt. In Nederland zien we in de laatste 50 jaar een vrij gelijkaardige trend. In de periode 2013-2015 werd het aantal broedparen daar op 20-40 geschat. Maar sinds 2017 is ook daar een duidelijke afname van de aantallen te zien. Naast biotoopkwaliteit in de broedgebieden speelt waarschijnlijk ook sterfte tijdens de trek en overwintering een rol in de aantalsontwikkeling van de soort in de Lage Landen.