Heldenboktor

• Enkele van de bedreigde soorten houtbewonende kevers zoals de Juchtleerkever, het Vliegend hert en de Heldenboktor stellen hoge eisen aan hun habitat en het lijkt daarom noodzakelijk om hogere doelstellingen voor dood hout te formuleren voor hotspot gebieden en andere grote boscomplexen in Vlaanderen. Hierbij denken we aan het uitwerken van een netwerk van grote bosreservaten en set-asides, verouderingseilanden en individuele oude (vetreraanbomen) en dode bomen.
• Het is belangrijk om te streven naar een grote diversiteit aan dood hout zowel qua boomsoort en verteringstadium, staand en liggend, zonbeschenen en schaduw, nat en droog. Het heeft vaak weinig zin om het aandeel dood hout op korte termijn op te drijven door een groot aantal bomen te ringen of op een andere manier te laten afsterven. Het is veel belangrijker om regelmatig voldoende bomen aan te duiden die niet gekapt zullen worden en van nature kunnen verouderen, wegkwijnen en tenslotte sterven. Heel wat dood hout organismen zijn immers niet afhankelijk van afgestorven bomen maar van holle, oude, dikke of kwijnende levende (veteraan)bomen. Bij de selectie van dergelijke bomen is het dan ook belangrijk om te letten op de aanwezigheid van zogenaamde microhabitats (bv. holtes of aanwijzingen voor de ontwikkeling van holtes, gevorkte stammen, aantastingen door schimmels of insecten, …).
• Dergelijke veteraanbomen moeten voldoende vrij worden gesteld zodat ze niet overgroeid worden door jonge en meer competitieve bomen.
• Naast bosgebonden schaduwminnende soorten zijn er echter ook heel wat soorten die een zonbeschenen habitat nodig hebben en deze soorten vinden we dan ook hoofdzakelijk in halfopen landschappen. Het gaat dan concreet om parken, hoogstamboomgaarden, knot- en andere bomenrijen, houtkanten en wastines met verspreide oude bomen. In Vlaanderen komen er slechts enkele restanten voor van historische wastines en zijn de bomen toch meestal ‘verdreven’ naar de perceelranden van eerder intensieve graslanden of akkers. Dergelijke historische restanten kunnen echter nog steeds belangrijke dood hout gebonden soorten bevatten. De bescherming van houtige landschapselementen in het halfopen landschap laat echter zeer sterk te wensen over. In theorie zijn ze meestal wel beschermd maar ze worden in de praktijk vaak onvoldoende of verkeerd beheerd, er worden geen nieuwe bomen aangeplant om het toekomstig voortbestaan te verzekeren en regelmatig worden er al dan niet vergund knotbomen, hoogstamboomgaarden en andere houtige landschapselementen gerooid.

Om de Rode lijst soorten van de dood-houtkevers voldoende te beschermen is het daarom zeer belangrijk om:

• Bestaande holle, oude, dikke, kwijnende en andere waardevolle landschapsbomen effectief te beschermen. Ook het verwijderen van oude park-, dreef- of hoogstambomen ten behoeve van het aanplanten van nieuwe bomen dient vergunt te worden op basis van een evaluatie van de (potentieel) aanwezige doodhoutorganismen.
• Vele landschapsbomen zijn afhankelijk van beheer, oude knotbomen die niet meer geknot worden vallen om of scheuren open waardoor de soorten die in de holte van een dergelijke boom leven verloren gaan. Ook hoogstamboomgaarden en andere oude veteraanbomen hebben nood aan snoei en opvolging om ervoor te zorgen dat ze zo lang mogelijk in leven blijven. De verhoogde vraag naar brandhout zorgt er lokaal alvast voor dat knotbomen vaak opnieuw geknot worden. Hier hebben gemeentes en regionale landschappen al aangetoond dat ze een sterke stimulerende werking op het uitvoeren van beheerwerken kunnen uitbouwen via subsidies en het samenbrengen van houtzoekers en eigenaars van knotbomen. Belangrijk hierbij is wel dat oude of holle minder productieve knotbomen niet verwaarloosd of omgezaagd worden.
• Echte veteraanbomen (vaak park-, dreef-, grensbomen, …) hebben echter nood aan beheerwerken die door gespecialiseerde boomverzorgers dienen uitgevoerd te worden. Hier is er nood aan een goede definitie van een veteraanboom, een kartering van de veteraanbomen in Vlaanderen (of minstens een grondige screening) en het uitwerken van een subsidiesysteem om beheerwerken te vergoeden.
• Naast het behouden en beheren van de huidige bomen is het eveneens belangrijk om nieuwe bomen aan te planten en deze traditioneel te beheren zodat in de toekomst nieuwe geschikte microhabitats beschikbaar komen in de directe omgeving van de huidige populaties van soorten die hiervan afhankelijk zijn. In landschappen waar een tijdelijk tekort dreigt aan bv. holle bomen kunnen maatregelen genomen worden om dit tijdelijk op te vangen door bv. nestkasten te plaatsen (specifiek voor de hier behandelde dood-houtkevers) of jonge bomen sneller hol te laten worden door ze te inoculeren met schimmels.
• In tal van grotere natuurgebieden wordt gestreefd naar de ontwikkeling van wastines op plaatsen waar er momenteel (relicten van) traditioneel beheerde landschappen voorkomen. Op termijn zijn dergelijke wastines bijzonder interessant omdat ze veel dikke holle bomen bevatten. De ontwikkeling van dergelijke bomen duurt echter enkele honderden jaren en het is daarom belangrijk om ervoor te zorgen dat er voldoende continuïteit is in de aanwezigheid van holle bomen. Dit kan bv. door de huidige knotbomen te blijven beheren.