Bouwen aan groenexpertise
Letterzetter_fijnsparbos Letterzetter_fijnsparbos

Letterzetter

Ips Typographus

De Letterzetter is een kleine (tot 5 mm) roodbruine tot zwarte kever. De kop is van bovenaf onzichtbaar door het halsschild. De dekschilden zijn aan het uiteinde ingedeukt. Op het volledige lichaam komen gele tot lichtbruine haren voor.

Beheer:

Aantasting van verzwakte (en zelfs gezonde) naaldbomen door Letterzetter uit zich in geelbruine verkleuring van de kronen, naaldverlies en het afvallen van de bast (en schors). Bij zware aantasting sterft de boom.

Bij vermoeden of vaststelling van Letterzetter moet dit gemeld worden aan het FAVV die verplichte maatregelen zal opleggen.

Er kan preventief opgetreden worden door verzwakte en aangetaste bomen op te ruimen, de stammen van gevoelige boomsoorten preventief te ontschorsen, ‘vangstammen’ en/of ‘lokstofvallen’ te plaatsen. Het is onduidelijk in hoeverre deze maatregelen plagen kunnen tegenhouden of indijken. Groeien de aantastingen door Letterzetter uit tot een plaag dan zal het kappen van de bomen waarschijnlijk onvermijdelijk zijn.

 

Herkomst:
Azië
Europa
Areaal:

De Letterzetter is terug te vinden op locaties waar naaldbomen voorkomen in Europa en Azië. 

Weetje:

Volgens het Konink Besluit van 19 november 1987 betreffende de bestrijding van voor planten en plantaardige producten schadelijke organismen geldt er in gans België een meldingsplicht aan het FAVV bij een vermoedelijke aantasting door de Letterzetter!

Contacteer de lokale controle eenheden (LCE) van het FAVV via: http://www.afsca.be/professionelen/contact/lce/(opent nieuw venster)

Na melding zal FAVV de passende maatregelen opleggen die moeten worden uitgevoerd (KB van 19/11/1987). Doel van deze maatregelen is het beperken van verdere verspreiding van de Letterzetter.

Moeten aangetaste bomen gekapt worden in bosverband dan moet de bosbeheerder volgens het Bosdecreet de nodige procedures volgen:

  • in geval van aantasting door Letterzetter kan er in bossen gekapt worden 'om sanitaire redenen'. Deze dringende kapping moet minstens 14 dagen vóór uitvoering van de effectieve kap schriftelijk worden gemeld aan het Agentschap Natuur en Bos (ANB). Er is dus geen voorafgaande vergunning/machtiging vereist, noch voorafgaande wijziging van het beheerplan (indien er een beheerplan is). Een melding is voldoende. Het is immers een noodsituatie omwille van sanitaire redenen en het bevelschrift vanwege FAVV geldt als bewijs.
  • Binnen 6 maand na uitvoeren van de voormelde kapping moet de beheerder een herstelmaatregel ter goedkeuring voorleggen aan het ANB. Wanneer de beheerder geen herstelmaatregelen voorlegt binnen die termijn of wanneer hij in gebreke blijft om de goedgekeurde herstelmaatregelen uit te voeren binnen een termijn van één jaar, kan het ANB de werken op kosten van de bosbeheerders laten uitvoeren.

 Contacteer in dit geval Agentschap Natuur en Bos via: https://www.natuurenbos.be/over-ons/contact(opent nieuw venster). 

Levenscyclus en fenologie:

In het voorjaar - omstreeks april - boren de mannetjeskevers een 'paringskamer' (gang) onder de bast verzwakte exemplaren van naaldbomen, voornamelijk Fijnspar (Picea Abies) maar ook Zwarte den (Pinus Cembra), Lork (Larix), Zilverspar (Abies) en Douglasspar (Pseudotsuga) vallen in de smaak. 

Vanuit de paringskamers boren enkele vrouwtjeskevers een lange verticale moedergang (7 - 15 cm) waarin ze hun eitjes afzetten in een kleine nis. Eens de witte, pootloze larven uit de eitjes komen, vreten ze uitwaaierende gangen die min of meer loodrecht op de moedergang staan. Hierdoor ontstaat het karakteristieke, symmetrische patroon dat op de Letterzetter duidt. 

Aan het einde van de larvengang vindt de verpopping plaats van waaruit jonge kevers samen met de oudere kevers verder gangen vreten in de bast voor rijping en regeneratie. Tijdens dit boren werken ze het boormeer naar buiten. Boormeel duidt ook op de aanwezigheid van Letterzetter.   

Gezonde bomen gaan bij een beperkte aantasting van Letterzetter de inborende kevers ‘uitharsen’. Hierbij zie je op de schors de inboorgaten met harsuitvloei. Ook dit is een teken van de aanwezigheid van de Letterzetter. Bij een aanval van grote aantallen kevers, valt dit uitharsen weg en maken de kevers hun karakteristieke gangenpatroon. Na zo een zware keveraanval, valt de bast af en kan de boom sterven.

De Letterzetter overwintert als kever, pop of larve. Er zijn meestal twee generaties per jaar.

Nog een aantal andere kleine kevertjes maken een karakteristiek gangenpatroon. Hierdoor is verwarring mogelijk met:

  • de grote sparrenbastkever (Dendroctonus micans) met een sterk afwijkend patroon van meerdere grote ‘broedkamers’ met brede gangen;
  • de Koperetser (Pityogenes chalcographus): dit kleiner (1,5-3 mm) lang donkerbruin glanzend kevertje maakt stervormige moedergangen met larvengangen. Deze gangen worden bovendien vooral onder de dunne bast (vaak alleen in de kroon) van door droogte verzwakte fijnsparren gemaakt.

 

Verspreiding:

Zowel jonge als oude kevers vreten gangen in de bast voor rijping en regeneratie. Vooral verzwakte exemplaren worden aangetast maar Letterzetter maar bij plagen worden ook gezonde bomen aangetast.  

Ecologie:

Komt vooral voor in naaldbossen en parkbomen (naaldbomen). 

Habitatrichtlijn 2:
Nee
Habitatrichtlijn 4:
Nee
Vogelrichtlijn:
Nee
Jachtwild:
Nee
Invasieve exoot:
Nee
Soortenbesluit:
Biotooptype:
Bosranden
Bossen