Meander

Rivieren vertonen een grote verscheidenheid aan planvormen. Er zijn rivieren met meerdere doorstroomkanalen, gescheiden door tijdelijke sedimentafzettingen of bijna permanente eilanden, en rivieren die uit één enkel kanaal bestaan. Verschillende vormen kunnen zelfs langs dezelfde waterloop voorkomen, omdat de morfologie van een rivier continu evolueert langs de weg van de bergen naar de zee.

In de bovenloop hebben rivieren over het algemeen een onregelmatige planvorm, die voornamelijk wordt beïnvloed door de lokale geologie. De rivierbedding bestaat uit grof sediment, zoals grind, keien en rotsblokken, door de hogere stroomsnelheid zijn fijnere deeltjes weggeërodeerd. Het longitudinale profiel van de rivierbedding wordt gekenmerkt door een afwisseling van diepe en ondiepe delen, die respectievelijk poelen en riffles of runs worden genoemd. De ondiepe delen worden riffles genoemd als het wateroppervlak ruw is (witte stroom), en runs als het wateroppervlak glad is maar het water wel snel stroomt.

Waar de helling van de vallei afneemt, krijgen rivieren doorgaans een gevlochten planvorm. Het water stroomt door verschillende vertakkingen, of vlechten, binnen de oevers van een enkele brede rivierbedding. Tijdelijke eilanden, gevormd door grote sedimentafzettingen, scheiden de vlechten. De rivierbedding bestaat vaak uit grofkorrelig sediment, zoals grind en zand. Meestal bestaan de oevers ook uit grofkorrelig sediment, maar soms hebben ze een samenhangende toplaag, samengehouden door bijvoorbeeld vegetatie. Zodra deze laag wordt geërodeerd of ondermijnd door de rivier, kan de topografie van een gevlochten rivier snel veranderen, de rivierbedding kan breder worden en één vlecht kan worden verlaten en vervangen door een nieuwe tijdens een enkele overstroming. Gevlochten rivieren zijn typisch voor voorgebergtezones. 

Verder stroomafwaarts neigen rivieren naar een meer regelmatige planvorm. Ze zijn vertakt, met zijtakken die terug aansluiten, of  gesplitst in meerdere kanalen of meanderend als het water door een enkel kanaal stroomt. In vertakte rivieren is elke vertakking een apart, vrij permanent kanaal met duidelijke oevers. De rivierbedding bestaat hier door de lagere watersnelheid voornamelijk uit los sediment, zoals zand en grind, terwijl slib overheerst in de binnenbochten en op plaatsen waar het water rustig is. Vertakkingen vormen zich meestal in afzettingen van fijn materiaal. Vegetatie en bodemcohesie stabiliseren de rivieroevers en de eilanden die de vertakkingen scheiden, waardoor de veranderingen in planimetrie langzaam verlopen in vergelijking met veranderingen in de rivierbedding. De aanwezigheid van een rijke vegetatie bevordert de afzetting van fijn sediment, voornamelijk slib en klei, op de uiterwaarden, wat bijdraagt aan de (langzame) verhoging van de alluviale vlakten en aan de samenhang en vruchtbaarheid van de bodem rond de rivier.

Meanderende rivieren komen voornamelijk voor in laaggelegen alluviale vlakten, gekenmerkt door een dichte vegetatie en samenhangende bodems. Ze hebben een enkel, vrij permanent, kronkelend kanaal zonder grote variaties in breedte langs de lengte. Een strandje, gevormd door een sedimentafzetting aan de binnenkant van bochten, vormt het actieve deel van de glij-oever. Aan de overkant van het kanaal bevindt zich een dieper deel waar de stroomsnelheid hoger is. De buitenoever erodeert naar buiten door erosie, terwijl de binnenoever aangroeit door sedimentatie. Op de lange termijn verlopen de processen van oevererosie en aangroei ongeveer even snel. Door de interactie tussen oevererosie en aangroei nemen de bochten van de rivier geleidelijk in amplitude toe en migreren ze. 

Als de meander door het landschap migreert, vormt zich een systeem van ruggen en laagten (scroll bars), die zichtbaar zijn over de uiterwaarden. De ruggen worden gevormd door oeverwallen die tijdens overstromingen ontstaan.

De groei van meanders gaat door totdat de stroom een bocht afsnijdt (meanderdoorbraak). In het begin stroomt slechts een fractie van het water de nieuwe geul, maar deze fractie neemt geleidelijk toe totdat de oude loop wordt verlaten. Op dat moment vormt het oude kanaal een hoefijzervormig meer (oxbow lake), dat geleidelijk dichtslibt en verdwijnt. Het optreden van afsnijdingen beperkt de groei van meanders, waardoor de rivier migreert binnen een beperkt gebied, dat gewoonlijk de meanderzone, riviercorridor of rivierloop wordt genoemd.

Dicht bij de zee kan de rivier zich in meerdere kanalen splitsen en een delta vormen of geconcentreerd blijven in een enkel kanaal en een trechtervormige estuarium vormen. 
Soms vormt de rivier een gecombineerde delta-estuarium, zoals de Schelde in Nederland. In deze zone wordt de rivier beïnvloed door de zee met haar getijden, stormvloeden en zoutindringing. Natuurlijke oevers worden vaak geflankeerd door bijvoorbeeld slikken en schorren.