Vogelgriep

Ziekteverwekker

Sommige AI-virussen kunnen bij gedomesticeerde vogels epidemische uitbraken veroorzaken en zeer veel sterfte en economische schade veroorzaken. Sinds december 2003 woedt er een AI-epidemie van het type ‘H5N1 SEA’ door Azië, Europa en Afrika. Deze epidemie is bijzonder vanwege de virulentie en de geografische uitstrekking ervan. In tegenstelling tot andere AI-stammen besmet dit type H5N1 eveneens de wilde fauna met bijna dezelfde agressieve virulente eigenschappen als die die bij pluimvee bekend zijn. De getroffen landen hebben inderdaad een grote sterfte zowel bij wilde vogels als bij pluimvee en gedomesticeerde vogels gemeld. AI-virussen kunnen naast vogels ook zoogdieren besmetten. In theorie is elk vogelgriepvirus op de mens overdraagbaar, maar in de praktijk wordt evenwel vastgesteld dat op dit ogenblik enkel het H5N1-virus SEA een ernstig risico voor de volksgezondheid vormt. Humane besmettingen met dit virus werden vooral vastgesteld in Zuidoost-Azië en Noordoost-Afrika, waar de ziekte endemisch is. Bij zo’n besmetting van de mens is er een hoge concentratie van het virus nodig en veelvuldige en nauwe contacten tussen de mens en klinisch ziek pluimvee. Dit verklaart waarom in Europa dergelijke besmettingen met het H5N1-virus SEA nog niet werden opgemerkt, ondanks het feit dat het virus ook hier al op pluimveehouderijen werd vastgesteld. In het merendeel van de gevallen treden er bij humane besmetting geen klinische symptomen op, maar in een klein aantal besmettingen kunnen er ernstige gezondheidsproblemen en eventueel sterfte optreden. Komt daarbij nog dat het virus zich op dat ogenblik kan aanpassen aan de nieuwe gastheer en mogelijk gemakkelijker overgedragen zal worden. Onder gunstige omstandigheden (lage temperaturen, omgeven door organisch materiaal of uitwerpselen) kunnen vogelgriepvirussen dagen tot weken in de omgeving overleven. AI kan zich verspreiden door:

• invoer van besmette vogels 
• invoer van besmette vogelproducten
• contact met besmet materiaal 
• verspreiding via de lucht
• insleep vanuit wilde vogels.

Verspreiding van vogelgriep door in het wild levende vogels

In het wild levende vogels, en dan vooral eenden en andere watervogels, zijn het reservoir voor alle mogelijke vogelgriepvirussen. Vanuit dat reservoir kan er direct (bv. contact met pluimvee dat in openlucht gehouden wordt) en indirect (bv. via uitwerpselen op een voeder- of drinkplaats of aan laarzen, via materiaal gebruikt bij de jacht op watervogels) overdracht gebeuren naar gedomesticeerde vogels. Dat een dergelijke overdracht geregeld gebeurt, bewijzen de diverse uitbraken met AI van de afgelopen jaren en de resultaten van de monitoringprogramma’s die de meeste Europese lidstaten jaarlijks organiseren. Het risico is uiteraard het grootst daar waar pluimvee in open lucht wordt gehouden of waar er geen of nauwelijks bioveiligheidsmaatregelen getroffen worden bij het betreden van de stal. De evolutie van de laatste jaren naar meer bedrijven met vrije uitloop verhoogt dus alleen maar de kans op een dergelijke overdracht. De kans van overdracht door in het wild levende vogels is hoger in de lente en de herfst, de twee periodes dat er door de vogeltrek een piek in de verplaatsingen van wilde vogels is. Trekvogels overbruggen daarbij soms op korte tijd enorme afstanden en kunnen dus afkomstig zijn uit een risicogebied of een route volgen waarbij ze doorheen zo’n risicogebied trekken. Hun rol in de verspreiding van vogelgriepvirussen over lange afstand is duidelijk geworden door de problematiek met het H5N1-virus SEA. Bepaalde gebieden in ons land, de zgn. gevoelige natuurgebieden, vormen in dat opzicht een groter risico. Dat zijn namelijk de plaatsen waar grote aantallen inheemse vogels als trekvogels samentroepen en de kans op overdracht tussen wilde vogels onderling en naar pluimvee als groot moet worden beschouwd. Een lijst van die gebieden vind je hier(opent nieuw venster) terug.

Bewaking van vogelgriep bij in het wild levende vogels

De bewaking van vogelgriep bij wilde vogels is gebaseerd op een actief en passief toezicht. Deze bewaking heeft als doel de tijdige detectie van vogelgriepvirussen ter bescherming van pluimvee in pluimveebedrijven en ter vrijwaring van de openbare dierengezongheid en volksgezondheid. Het actieve toezicht geeft een idee van de aanwezigheid van de griepvirussen die bij wilde avifauna circuleren door een gerichte staalname in vogelpopulaties. Voor het actieve toezicht bij de wilde avifauna is er een samenwerking met ornithologen van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (monstername bij ringwerk van wilde avifauna), met het Réseau de surveillance sanitaire van de universiteit van Luik (monstername bij jachtactiviteiten), met het CODA en met het FAVV. Alle monsters die bij die screenings genomen worden, worden verstuurd naar het CODA voor analyse. De analyses door CODA gebeuren verspreid over het jaar naargelang de capaciteit van het betreffende laboratorium. Het passieve toezicht heeft tot doel de circulatie van vogelgriepvirussen bij dood gevonden in het wild levende vogels zichtbaar te maken door het inzamelen van dode en stervende in het wild levende vogels voor autopsie, serologisch en virologisch onderzoek. De passieve bewaking gebeurt door de gewesten in samenwerking met het FAVV. Hier(opent nieuw venster) vind je meer informatie terug over het plan van aanpak van deze passieve bewaking.

Passieve bewaking van vogelgriep bij in het wild levende vogels in Vlaanderen

Meld abnormale sterfte van wilde vogels in Vlaanderen en in Wallonië via het gratis telefoonnummer van de influenzalijn: 0800/99777. Vervolgens wordt er nagegaan of het kadaver dient opgehaald te worden voor verder onderzoek. Ontdek hier(opent nieuw venster) meer informatie omtrent de passieve surveillance van vogelgriep in het Vlaams Gewest.

Preventieve maatregelen

Vogelgriep is zoönotisch en kan dus op de mens worden overgedragen. Die overdracht heeft vooral plaats bij intense contacten met besmette vogels of hun uitscheidingen. Bij het manipuleren van een dode vogel is er weinig risico op besmetting van de mens omdat het virus weinig terug te vinden is aan de buitenkant van een kadaver en omdat het weinig resistent is tegen omgevingsinvloeden. Niettemin wordt ten stelligste afgeraden kadavers van dode vogels aan te raken. Bel bij vondst van een vogelkadaver het gratis telefoonnummer van de influenzalijn: 0800/99777.

Bijkomende informatie omtrent vogelgriep vind je hier(opent nieuw venster).