Houtbehandeling van houten dakgebintes en vleermuizen
De chemische behandeling van dakgebinten kan extreem schadelijk tot zelfs dodelijk zijn voor vleermuizen. De nadelige effecten kunnen lange tijd na de behandeling voelbaar blijven aangezien vleermuizen zich maar traag voortplanten. Ook is aangetoond dat het behandelen terwijl de vleermuizen afwezig zijn, nadien nog kan leiden tot een sterfte, aangezien de dieren hun vacht veelvuldig likken, en zo de chemische stoffen binnenkrijgen.
Toch kan het nodig zijn om een preventieve of curatieve behandeling te starten tegen houtborende insecten of houtzwammen op houten dakgebintes.
Dit stappenplan voorkomt dat een kolonie vleermuizen wordt gedood.
- Behandeling, met welk middel ook kan maar als er geen vleermuizen aanwezig zijn. Alvorens een ontsmettingsoperatie te starten, is het daarom noodzakelijk om vooraf te controleren of er vleermuizen in het dakgebinte aanwezig zijn door een aandachtige inspectie van de verschillende spleten en kepen. Vleermuizen zijn opmerkelijk klein, dwergvleermuizen passen vlot met zijn tweeën in een luciferdoosje! Makkelijker is eerst naar sporen te zoeken. De reiniging van de vloer van de controlezones één week voor de operatie geeft informatie over de aan- of afwezigheid van vleermuizen via verse uitwerpselen. Die zijn blinkend zwart en gepunt, en niet dof-grijs of bruin. Die liggen verspreid en soms in kleine of grotere hoopjes onder een kolonieplekje tussen de balken.
- Een goed moment om te behandelen is de winter (midden novermber tot midden februari), bijna steeds zijn vleermuizen dan in winterslaap in een koele, vochtige ruimte. Niet op een droge zolder. Opgelet, veel middelen werken maar bij temperaturen hoger dan 5°
- Het gebruikte product moet een hoge specificiteit hebben: de toxiciteit moet maximaal zijn voor zwammen en insecten maar minimaal voor warmbloedige dieren. Aan deze voorwaarden wordt voldaan door de bereidingen op basis van triazolen (propiconazol, azaconazol) als fungicide. Pyrethroïden (permethrine, cypermethrine) als insecticide kunnen niet worden gebruikt.
Deze actieve bestanddelen zitten in de producten Xylamon en Madurox die in België veelvuldig worden gebruikt. Madurox verdient de voorkeur omdat dit product gemaakt is op waterbasis (Xylamon op solventbasis). Voor de behandeling met Xylamon of Madurox wordt het aangetaste hout eerst bereikbaar gemaakt . Dat gebeurt door een grondige mechanische ontstoffing met perslucht, industriestofzuiger en borstel. Daarna wordt het hout met de vloeistof onder lage druk besproeid. De vereiste hoeveelheid wordt zonodig in meerdere bewerkingen aangebracht. Meestal wordt tijdens behandeling ook meteen een brandvertragend middel aangebracht. Dit brandvertragend middel bestaat voornamelijk uit fosfaatzouten en is niet toxisch. - Na de behandeling moet de ruimte minstens vijftien dagen goed worden verlucht om de afvoer van de oplosmiddelen toe te laten.
- Producten die organochloorverbindingen bevatten zijn extreem gevaarlijk en moeten ten zeerste vermeden worden ( γ-HCH, lindaan of pentachlorofenolen – PCP's). In België is de verkoop van deze producten trouwens verboden.
Nieuw hout mag enkel preventief behandeld zijn met een product op basis van pyrethroïden en triazool of een complex van minerale zouten zoals koper-chroom-fluor (CCF), koper-chroom (CC), koper-chroom-boor (CCB), chroom-fluor-boor (CFB)… Deze industriële behandeling moet minstens zes weken voor gebruik gebeurd zijn. Uit onderzoek is gebleken dat deze stoffen dan geen schade meer veroorzaken aan een vleermuizenkolonie.
Heteluchtbehandeling is strikt curatief en heeft geen enkel preventief effect. Er is dus geen bescherming van het hout tegen nieuwe aantastingen. De behandeling heeft geen nadelige gevolgen voor vleermuizen als ze wordt uitgevoerd in de periode dat de dieren afwezig zijn (winter). Voer steeds een laatste grondige controlebeurt uit voor de effectieve aanvang, dat kan door naar verse keutels te zoeken op de vloer. Vleermuizen overleven deze behandeling niet.
Andere producten met een relatief laag risico voor vleermuizen zijn:
Voor fungiciden:
- 3-iodo-2propynyl-N-butyl carbamate (Polyphase/IPBC),
- Benzalkonium chloride,
- Boric acid, Disodium octoborate of tetraborate,
- Tri(hexylene glycol) biborate,
- Dichlofluanid, Dodecylamine salicylate of laurate, Propiconazole,
- Quartenary ammonium compounds,
- Zinc naphthenate,
- Zinc octoate, Acypetacs zinc
- Zinc versate.
Voor insecticiden:
- Deltamethrin,
- Boric acid,
- Disodium,
- Octoborate,
- Tri(hexyleneglycol) biborate
- Flufenoxuron.
Dit zijn geen commerciële merknamen maar enkel de actieve bestanddelen die vermeld worden. Deze lijst is niet limitatief.
Bronnen
The residual effects of remedial timber treatments on bats(opent nieuw venster). P.A.Racey, Susan M.Swift (1986). Biological Conservation, Volume 35, Issue 3
Bats and remedial timber treatment chemicals: a review. A. J. MITCHELL‐JONES et al (1989). Mammal review.
https://www.researchgate.net/publication/311628446_Bats_and_pesticides_…(opent nieuw venster)