Bouwen aan groenexpertise

Mopsvleermuis

Barbastella barbastellus

Deze vleermuis is middelgroot (spanwijdte 26-30 cm). Het gezicht heeft een mopshondachtig uiterlijk door de korte, in het midden gespleten snuit en de brede, boven de neus vergroeide oren. De donkere vacht met lichtere haarpunten geeft de soort een berijpt uiterlijk.
Beheer:
De mopsvleermuis heeft een uitgesproken voorkeur voor beboste gebieden en kleinschalige landschappen met veel lijnvormige landschapselementen. Deze soort is een uitgesproken boombewoner.
Deze kritische soort is vooral gebaat met een aangepast bosbeheer, gericht op behoud van oude, dode en zieke bomen, gespleten bomen en bomen met holtes. Daarnaast zijn behoud en herstel van kleinschalige valleilandschappen belangrijk, met veel verbindingselementen zonder straatverlichting. Een goede kennis van de ecologische eisen en het lokale jachtgebied is noodzakelijk om gepaste maatregelen te nemen en nadelige effecten van eventuele lokale ingrepen te vermijden of te verzachten.
Monitoring:
Monitoring kan tijdens de zomer via bat-detector onderzoek. In een open omgeving gebruiken ze hun typisch tweeledig signaal. Het eerste deel van de echolocatie klinkt relatief luid rond de 32 kHz waar het tweede deel van het signaal stiller is en een piekfrequentie heeft van iets boven de 40 kHz. Ook het zoeken van dieren achter loshangend schors kan gegevens opleveren.
Deze vleermuis is middelgroot (spanwijdte 26-30 cm). Het gezicht heeft een mopshondachtig uiterlijk door de korte, in het midden gespleten snuit en de brede, boven de neus vergroeide oren. De donkere vacht met lichtere haarpunten geeft de soort een berijpt uiterlijk.
Maximumleeftijd:
23 jaar
Areaal:
In West-Europa is de soort weliswaar wijdverspreid maar zeldzaam tot zeer zeldzaam. In Oost- en Centraal-Europa is ze daarentegen algemener.
Levenscyclus en fenologie:
De kraamkolonies die meestal gevormd worden in mei blijven bijeen tot augustus. De jongen worden eind juni, begin juli geboren. Mannetjes worden niet toegelaten in de kraamkolonies. In het najaar vindt de paring plaats. In een aantal gevallen gebeurt de paring ook in de winterverblijven. Na de winter zoeken de dieren in de onmiddellijke omgeving van hun overwinteringsplaatsen hun zomerverblijfplaatsen op.
Verspreiding:
Bij ons komt de mopsvleermuis amper nog voor. In 2014 werd de soort via batdetectoronderzoek in het Waasland opnieuw waargenomen, daar waar men deze soort als uitgestorven in Vlaanderen beschouwde. Ondertussen werden met zekerheid 2, en mogelijks tot 3 nieuwe, kolonieplaatsen aangetroffen: één in een holle boom en één achter de vensterluiken van een woning.De laatste jaren wordt de soort in Wallonië verspreid aangetroffen en met name in de Viroinvallei.
Ecologie:
Mopsvleermuizen overwinteren diep weggekropen in spleten en scheuren van loofbomen. Enkel bij zeer koud weer zoeken ze grotten, forten, bunkers of ijskelders op. Daar verkiezen ze dan de meer open, vaak tochtige gedeeltes met een lage temperatuur van 0°-5°C. Zelfs tijdens de winter blijken de dieren geregeld te gaan jagen. Structuurrijk loofbos rond de winterverblijfplaats is wel een vereiste. Tijdens de zomer treffen we ze aan in spleten in gebouwen (vaak achter vensterluiken) en boomholten fungeren als kraamkamer. Ze maken soms ook gebruik van vleermuiskasten of kruipen weg achter loshangend schors. Kraamkolonies in boomholten verhuizen vaak soms dagelijks; in gebouwen is de plaatstrouw groter. Deze onopvallende soort leeft vooral van nachtvlinders en verkiest bosrijke, heuvelachtige gebieden met vochtige zones, moerassen, rivieren en beekbegeleidende bossen. In het voor- en najaar (koudere periodes) wordt er bij voorkeur gejaagd in oude, vochtige loofbossen met veel dode bomen en een structuurrijke ondergroei. In de zomer verschuift de activiteit naar meer open, meestal vochtige zones zoals vochtige weilanden met hagen en houtkanten omringd en in beek- en riviervalleien. Hoewel het zomerhabitat meer open is, blijft de binding met het bos belangrijk.
Rode lijst:
Uitgestorven
Habitatrichtlijn 2:
Ja
Habitatrichtlijn 4:
Ja
Vogelrichtlijn:
Nee
Jachtwild:
Nee
Invasieve exoot:
Nee
Soortenbesluit:
Categorie 3 (Bijlage 4 habitatrichtlijn)
Status:
De mopsvleermuis is één van de meest zeldzaamste vleermuissoorten in Vlaanderen en waarnemingen ervan zijn schaars. In Vlaanderen werden mopsvleemuizen tussen 1996 en 2001 in de zomer in regio van het Brugse waargenomen tussen 1996 tot 2000, op een plaats waar ze ook al overwinterend werden aangetroffen. Ze foerageerden geregeld in de omgeving van de ruïnes van een oud kasteel, waar zich vermoedelijk ook de slaapplaats bevond. Afgelopen zomer (2014) werden 2 dieren jagend waargenomen in het Waasland.
Bedreigingen:
De belangrijkste bedreigingen zijn het verdwijnen en verstoren van geschikte winter- en zomerverblijfplaatsen door kappen van bomen met holtes en loshangende schors, lawaaihinder en renovatie, sloop en verlichting van gebouwen (of delen er van) die door de soort gebruikt worden. Verlies aan kwaliteit van de jachtgebieden treedt op door o.a. het verdwijnen van oude en zieke bomen, grootschalig bosbeheer, landbouwintensivering in natte valleigebieden, dempen en verdroging van moerassige zones, verdwijnen van natuurlijke oevers en verdwijnen van aaneengesloten, verbindende landschapselementen tussen de jachtgebieden.
Indicator voor:
Landschapsconnectiviteit
Oud bos
Gevoelig voor:
Grootschalige landbouw
Verdroging
Verkeer
Versnippering
Biotooptype:
boomgaarden
Bosranden
Bossen
Houtkanten
Loofbossen
In samenwerking met: