ExotenNet 1 maart 2018

Introductie

Beste lezer,

Met enige trots stellen wij graag onze eerste editie voor van de Nieuwsflash ExotenNet. Deze nieuwsflash is het resultaat van een samenwerking tussen Inverde, ANB, INBO, De Vlaamse Waterweg nv, de dienst waterlopen van de provincie Oost-Vlaanderen, het PCM en RATO vzw,

Met deze nieuwsflash willen we u graag informeren over beheer en beleid rond uitheemse, invasieve fauna en flora. Aan de hand van diverse casussen, onderzoeksresultaten, veranderde wetgeving en informatie die kan worden uitgewisseld binnen onze beheergemeenschap willen we u als waarnemer en uitvoerder een kijk geven in de laatste stand van zaken. Hierbij geven we graag richtlijnen mee rond het wetgevend kader en de goede praktijk die verwacht wordt van terreinbeheerders en openbare besturen.

Daarnaast willen we ook een vragenplatform aanbieden voor terreinbeheerders of burgers die met vragen zitten over beheer in goede praktijk of soortenherkenning. We hadden u, als lezer, dan ook graag uitgenodigd om voor de volgende edities en/of ter aanvulling van de website van Ecopedia uw eigen cases, vragen, acties rond exoten en interessante informatie die mede-terreinbeheerders op weg kan helpen, naar de redactie van ExotenNet door te sturen via exoten@oost-vlaanderen.be

De website Ecopedia wordt aangeboden door het ANB en het kenniscentrum Inverde. De website kan terreinbeheerders begeleiden en adviseren betreffende het beheer van exoten. In de nieuwsflash zetten wij graag een aantal showcases in de kijker, maar er is nog veel meer… Neem dus zeker een kijkje op: voor het beleid en de soorten of voor de cases.

Foto Introductie.JPG (Nieuwsbrief ExotenNet 2018)

Inhoud Eerste editie Exotennet

1.   Introductie
2.   Voorstelling nieuwe pagina Ecopedia
3.   De lijst van voor de Unie zorgwekkende, invasieve uitheemse soorten
4.   Basisverspreiding van de Unielijst soorten aangeleverd
5.    Early Warningsysteem
6.   Canadese ganzen beheren vermijdt miljoenen euro aan landbouwschade en watervervuiling
7.   Oproep tot eieren prikken
8.   Handleiding voor overlastbeheersing van Chinese wolhandkrab
9.   Contactgegevens

2. Exoten op Ecopedia

Op Ecopedia kan je inspiratie opdoen over het beheer van exoten, er zijn namelijk praktijkvoorbeelden verzameld bij beheerders. Via een overzichtslijst, aangevuld met een overzichtskaart, kan je makkelijk de voor jou relevante voorbeelden terugvinden. Via een zoekvenster kan je ook zoeken op soort. Heb je zelf een beproefde techniek ontwikkeld en wil je dit delen met andere beheerders? Neem contact op met invasieve.exoten@vlaanderen.be, dan komt jouw idee op Ecopedia!

Bezoek hier de projectenkaart.

Foto artikel basisverspreiding van de Unielijst soorten.jpg (Nieuwsbrief ExotenNet 2018)

3. De lijst van voor de Unie zorgwekkende, invasieve uitheemse soorten

De Europese verordening nr. 1143/2014 (raadpleegbaar via Eur-Lex(opent nieuw venster)) beoogt een gecoördineerde aanpak van invasieve, uitheemse soorten. Zij is gebaseerd op een hiërarchische benadering op basis van een drietrapsaanpak: preventie (o.a. handelsverbod), snelle respons en beheer. De bepalingen van de verordening gelden voor een lijst van voor de Unie zorgwekkende soorten, kortweg de ‘Unielijst’ of ‘Europese lijst’ genoemd.

Bij de uitvoering kunnen openbare besturen en terreinbeheerders in Vlaanderen teruggrijpen naar het Soortenbesluit (raadpleegbaar via de Vlaamse Codex(opent nieuw venster)). Het Soortenbesluit regelt het statuut van alle uitheemse soorten alsook de bestrijding in de praktijk. Om een snelle respons te garanderen, kunnen waarnemingen in Vlaanderen worden doorgegeven via https://waarnemingen.be/(opent nieuw venster).

De Europese lijst is een dynamische lijst die in 2014 startte met 37 soorten en waaraan afgelopen zomer 12 soorten werden toegevoegd. De huidige Unielijst telt 49 soorten. Hoe het met die soorten in Europa is gesteld, kun je lezen in het basisrapport(opent nieuw venster) van de Europese Commissie. Merk op: in geen enkel Europees land zijn zoveel van deze soorten vastgesteld (maar niet noodzakelijk gevestigd) als in België. De geconsolideerde lijst(opent nieuw venster) wordt bijgehouden op de website van de Commissie. Op Ecopedia vind je deze soorten verder toegelicht.

Ondertussen wordt op Europees niveau reeds aan volgende uitbreidingen gewerkt. De voorgestelde soorten, en hun bijhorende risicobeoordelingen, zijn publiek raadpleegbaar(opent nieuw venster). Bemerk dat belangengroepen hun feedback aan de Commissie kunnen overmaken. In 2018 zal er geen uitbreiding plaatsvinden, dit is ten vroegste voor 2019 gepland.

4. Basisverspreiding van de Unielijst soorten aangeleverd!

De Europese Verordening ter preventie en beheer van invasieve exoten houdt voor de lidstaat rapportageverplichtingen in. Een van de stappen hierin vormt het aanleveren van de gegevens aangaande de verspreiding van de soorten op de Unielijst. Deze verspreidingskaarten vormen de basis voor de officiële rapportage van België aan de Europese Commissie. Ze moeten dienen om na te gaan of de verspreiding verandert, bijvoorbeeld door beheer van deze soorten. Een eerste rapportage is gepland voor 2019.

De eerste dataverzameling was bedoeld om de door de Europese Commissie aangeleverde beginsituatie te controleren zoals die in EASIN(opent nieuw venster) zat, de rapportagetool voor de Verordening. Vele organisaties in Vlaanderen, actief rond exoten en hun beheer, leverden gegevens aan voor deze oefening, waarvoor hartelijk dank. Deze werden door het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO) samengebracht, gevalideerd en gestandaardiseerd. Via de nodige gisanalyses hebben we de door EASIN aangeleverde verspreidingskaarten (op 10km hok niveau) geanalyseerd.

Meer dan de helft van de kilometerhokken met Unielijst exoten was niet op de kaarten van EASIN terug te vinden. De kaarten van Europa waren dus een grote onderschatting van de verspreiding van deze soorten in Vlaanderen. Niet verwonderlijk, want ze waren gebaseerd op oudere, open gepubliceerde data en literatuurgegevens. De geupdate kaarten werden ondertussen open gepubliceerd(opent nieuw venster) en zijn te downloaden in shapefile en geojson formaat. Ze werden gebruikt voor een publiek beleidsrapport(opent nieuw venster) hierover voor de Europese Commissie.

Ondertussen loopt een gelijkaardige oefening voor de soorten van de eerste update(opent nieuw venster) van de lijst (o.a. muskusrat, reuzenbalsemien, reuzenberenklauw, nijlgans). Wie verspreidings- of beheergegevens heeft over Unielijst soorten kan contact opnemen met info@inbo.be

Foto artikel Canadese ganzen beheren.JPG (Nieuwsbrief ExotenNet 2018)

5. Early warning systeem voor invasieve exoten

Ben je terreineigenaar of -beheerder? Meld je dan aan op waarnemingen.be/exoten(opent nieuw venster). Je krijgt dan automatisch een melding wanneer de door jouw geselecteerde invasieve exoten in je gebied waargenomen worden. Of heb je zelf invasieve exotische soorten gezien? Meld je waarnemingen dan via waarnemingen.be(opent nieuw venster) of een van de gekoppelde apps (ObsMapp of iObs).
Dit early warning systeem voor invasieve exoten maakt het mogelijk om razendsnel te reageren op vestigingen van invasieve exoten en dat is cruciaal voor een efficiënte bestrijding.

6. Canadese ganzen beheren vermijdt miljoenen euro aan landbouwschade en watervervuiling

Het beheer van de toenemende populatie Canadese ganzen kan Vlaanderen tegen 2050 minstens twintig miljoen euro aan toekomstige schade besparen, vergeleken met een scenario waarin men niet ingrijpt. Dat blijkt uit een multidisciplinaire studie(opent nieuw venster) geleid door het INBO. Aan het onderzoek werkten de Universiteiten van Gent, Leuven en Newcastle mee.

De nieuwe studie bekijkt voor het eerst de financiële aspecten van het ganzenbeheer in een economische kosten-baten analyse. Het scenario waarin ganzen enkel bejaagd worden en eieren geprikt worden, werd vergeleken met het huidige scenario waarbij ook ganzen gevangen worden. De onderzoekers projecteerden de ganzenpopulatie, de beheerkosten én de schadekosten tot 2050. Om de robuustheid van de analyse te testen varieerden ze verschillende parameters voor populatieontwikkeling, de schadekosten en de discontovoet.

De Canadese gans werd ingevoerd uit Noord-Amerika als jachtwild en gezelschapsdier. De vogels ontsnapten, verloren hun natuurlijk trekgedrag en kwamen in de jaren 1970 voor het eerst bij ons tot broeden. De laatste twintig jaar nam de populatie exponentieel toe tot naar schatting 15.000 vogels nu. Door hun graasgedrag veroorzaken de ganzen schade aan gewassen en graslanden in landbouw-, recreatie- en natuurgebied. Met hun uitwerpselen vervuilen ze ook zwemwaters en plassen.

In Vlaanderen werden, bovenop de ganzen die bejaagd werden, in de periode 2009-2012 jaarlijks meer dan 2.000 Canadese ganzen gevangen tijdens de ruiperiode. De studie toont aan dat het gecoördineerd wegvangen, bovenop de andere beheermethodes, economisch rendabel is en een effectieve bijdrage levert aan het in toom houden van de Vlaamse populatie en aan het milderen van de impact van Canadese ganzen.

Foto eieren prikken doe je zo!.JPG (Nieuwsbrief ExotenNet 2018)

7. Oproep tot eieren prikken

Zoals we hierboven kunnen lezen is voor het beheer van zomerganzen een combinatie van beheermaatregelen nodig. Naast de jacht en afvangst, maakt eieren prikken en schudden een deel uit van de beheermaatregelen. Het schudden of prikken van eieren tijdens het broedseizoen (maart-juni, piekperiode half maart- half april) is een populatieregulerende maatregel die de verdere aangroei van de zomerganzenpopulatie beperkt.

Canadese gans en grauwe gans zijn bejaagbaar wild (30 MEI 2008. -Besluit van de Vlaamse Regering houdende vaststelling van de voorwaarden waaronder de jacht kan worden uitgeoefend Art.22(opent nieuw venster)). De nijlgans kan worden bestreden (Soortenbesluit(opent nieuw venster)). Grondeigenaars, grondgebruikers of (mede) jachtrechthouders mogen hun eieren schudden of prikken ten behoeve van natuurbeheer. Ganzen broeden op de grond, vaak verscholen tussen het riet, vlakbij het water. Hun eieren hebben een vuilwitte kleur en zijn ongeveer 7 cm lang. De nijlgans vormt een uitzondering. Zij heeft vele broedplaatsen (in boomholtes, op gebouwen, op de grond etc.). bovendien broedt ze het hele jaar door.

Bij het prikken van eieren dient het volgende stappenplan gevolgd te worden:

U dient 24 uur op voorhand melding te maken van de beheermaatregel bij het ANB (Meldingsformulier regulering(opent nieuw venster) )
De eieren kunnen geprikt worden: doorprik het ei met een lange naald oppervlakkig aan de bolle kant van het ei waar zich de luchtzak bevindt. Zorg dat de eierdooier doorprikt is. Let wel op dat het ei niet gaat lekken. Wanneer het ei lekt en het nest dus nat wordt, is de kans groot dat de gans het nest verlaat om elders een nieuw nest te beginnen.

Let erop dat je bij het betreden van broedgebied geen andere nesten van beschermde of zeldzame soorten verstoort.
Rapporteer de actie aan het ANB. Rapportage is verplicht, omdat het bijhouden van een goede rapportage de mogelijkheid heeft om het beheer te evalueren. (Rapportering regulering(opent nieuw venster))

Lees zeker ook de Brochure van het INVEXO-project na voor meer tips.

Foto artikel Wolhandkrab.jpg (Nieuwsbrief ExotenNet 2018)

8. Handleiding voor overlastbeheersing van Chinese wolhandkrab

De Chinese wolhandkrab is een Aziatische verstekeling die in Vlaamse waterlopen goed is gevestigd. De wolhandkrab kan niet langer worden uitgeroeid, wat niet wil zeggen dat de overlast die zij teweegbrengt niet kan worden getemperd.
Verschillende organisaties sloegen daarom de handen in elkaar voor de opmaak van een handleiding voor overlastbeheersing. Die kan je hier downloaden(opent nieuw venster). De handleiding duidt de ecologie, geldende wetgeving en mogelijke maatregelen die door lokale beheerders en overheden kunnen worden genomen. De populatie van wolhandkrabben lijkt sterk te fluctueren. Waar het voorjaar van 2016 een enorme overlastpiek toonde, werden in 2017 amper problemen vastgesteld. Wat brengt 2018?