Bouwen aan groenexpertise

Let's talk about Invasive Alien Species!

Inhoud

  1. 22 soorten toegevoegd aan de lijst van invasieve uitheemse soorten die een probleem vormen voor de Europese Unie
  2. LIFE Resilias voorkomt dominantie van invasieve exoten, dankzij de versterking van veerkracht van bos en natuur 
  3. Verslag ICAIS conference in Oostende van 18-22 april 2022
  4. Twee video's om invasieve waterplanten te helpen herkennen

22 soorten toegevoegd aan de lijst van invasieve uitheemse soorten die een probleem vormen voor de Europese Unie

Een derde update van de lijst van invasieve uitheemse soorten die van belang zijn voor de Europese Unie (de Unielijst) is op 13 juli 2022 in het Publicatieblad van de Europese Unie(opent nieuw venster) bekendgemaakt. Deze bijwerking voegt 22 nieuwe soorten, zowel planten als dieren, toe aan de Unielijst, die al 66 soorten bevatte. De lidstaten van de EU moeten de introductie van deze soorten beletten en de negatieve gevolgen zoveel mogelijk beperken. De introductie en verspreiding van deze uitheemse soorten kan aanzienlijke schade veroorzaken aan de natuur. In dit verband zijn preventie, snelle respons en beheer van cruciaal belang.  

Axishert (Axis axis) – Watersla (Pistia stratiotes) – Afrikaanse klauwkikker (Xenopus laevis) - Bron: all Shutterstock

22 Nieuwe soorten op de lijst

Tijdens een stemming op 19 mei 2022 kwamen de EU-lidstaten overeen 22 soorten toe te voegen aan de Europese lijst(opent nieuw venster) van invasieve uitheemse soorten (voor de volledige lijst surf naar: https://www.naturalsciences.be/nl/news/item/21990/(opent nieuw venster)).

Na een lang democratisch preces tussen de landen werd de Unielijst aangevuld met 5 uitheemse plantensoorten en 17 uitheemse diersoorten. De meeste van de opgelijste soorten komen (nog) niet voor in Vlaanderen. Goed nieuws want dat betekent dat de kraan voor nieuwe introducties in de natuur dichtgedraaid wordt. Onder andere het axishert(opent nieuw venster), de Thaise eekhoorn(opent nieuw venster), de roestbruine Amerikaanse rivierkreeft(opent nieuw venster), de koningsslang en de roodbuikbuulbuul (opent nieuw venster)verdwijnen uit collecties en uit de handel. Soorten die momenteel in gevangenschap worden gehouden, kunnen dat blijven tot het einde van hun leven, echter voortplanting en ontsnapping moeten vermeden worden. Voor een aantal invasieve mierensoorten zal België bioveiligheid moeten uitwerken om de onopzettelijke introductiewegen te controleren. 

Een beperkt aantal uitheemse soorten, dat nu dus op de Unielijst staat, komt al in Vlaanderen voor. We stellen ze hier aan u voor: 

  • Afrikaanse klauwkikkers (Xenopus laevis) zijn dit jaar, na hun ontdekking(opent nieuw venster) net over de grens, voor het eerst gevonden op Vlaams grondgebied te Mesen aan de Douvebeek en hun invasie is slecht nieuws voor beschermde inheemse amfibieën in het Heuvelland. Leer meer over deze soort in onze vorige editie. 

  • De Afghaanse duizendknoop (Koenigia polystachya) is al tamelijk verspreid in Vlaanderen en het aantal locaties neemt gestaag toe op verstoorde terreinen zoals kanaal- en rivieroevers, (spoor)wegbermen, braakliggende terreinen of bosranden. 

  • Aziatische boomwurger(opent nieuw venster) (Celastrus orbiculatus), een liaan die alles overgroeit, is minder bekend maar blijkt erg hardnekkig, bijvoorbeeld in het natuurgebied Wolvenberg in Antwerpen. Ze wordt meestal in of nabij urbaan gebied gevonden en vormt een risico voor bossen op vochtige, voedselrijke bodem. 

Met wat klimaatopwarming zouden bijkomend nog andere soorten zich kunnen vestigen. Zo is de watersla (opent nieuw venster)(Pistia stratiotes), een bekende en populaire plant in aquaria en tuinvijvers, al in het wild waargenomen maar zijn populaties voorlopig niet winterhard. 

Lees alles over de nieuwe soorten op de lijst en de gevolgen voor handel en beheerders op de website (opent nieuw venster)van KBIN. 

Auteurs: Arnaud Jacobs  (NWSIUS) en Jane Reniers (NWSIUS)

LIFE Resilias voorkomt dominantie van invasieve exoten, dankzij de versterking van veerkracht van bos en natuur

In het project LIFE Resilias gaat Stichting Bargerveen Nijmegen samen met de Unie van Bosgroepen (Zuid) zeven jaar lang aan de slag met systeemgericht natuurherstel om dominantie van invasieve exoten te doorbreken en voorkomen. Het doel van het project is de veerkracht van ecosystemen in bos- en natuurgebieden dusdanig te versterken, dat zij zich beter kunnen verweren tegen invasieve exoten (IAS).

Waarom het LIFE Resilias project inzet op het versterken van ecosystemen?  

De keuze van LIFE Resilias om de veerkracht van ecosystemen te versterken in plaats van invasieve exoten te bestrijden, is gebaseerd op de wetenschap dat bestrijden tijdrovend is, heel veel geld kost en op de lange termijn vaak geen oplossing blijkt te zijn, omdat wijdverspreide exoten vaak niet volledig weg te krijgen zijn. Het is daarom effectiever om te focussen op het beheer van bos en natuur, zodat het lokale ecosysteem sterk genoeg is om bedreiging van een exoot voor de inheemse flora en fauna te voorkomen. Binnen het project wordt daarom gedemonstreerd welke systeemgerichte duurzame aanpak van exoten mogelijk. Het unieke van dit project is dat we de nadruk leggen op het goed functioneren van de bestaande ecosystemen, in plaats van op het voortdurend bestrijden van de exoten. Mooi meegenomen is dat we daarmee ook voorkomen dat nieuwe exoten zich kunnen vestigen.

Welke doelsoorten zijn opgenomen in het project?

Het project gaat aan de slag met vier specifieke voorbeeldexoten in vier habitats:

De invasieve soorten die beheerst worden in het project LIFE Resilias

Maar hoe komen we nu tot zo’n systeemgerichte aanpak?

In de wetenschap heet de ecosysteemaanpak ‘Ecosystem Resilience Approach (ERA)’. Door op zoek te gaan naar de zwakke plekken van de exoot en het ecosysteem, kan je hierop inspelen en het ecosysteem zodanig versterken, dat deze er zelf voor zorgt dat de exoot niet kan domineren. Bijvoorbeeld door inheemse soorten in te brengen die de concurrentie met de exoot aan kunnen gaan, omdat ze iets wegnemen wat de exoot nodig heeft om succesvol te zijn, bijvoorbeeld licht.

Figuur: Traditioneel exotenbeheer (grafiek 1) versus de systeemgerichte LIFE Resilias aanpak voor exoten

Voor watercrassula ziet dat er in de praktijk bijvoorbeeld als volgt uit: 

1) Het stabiliseren van de besmetting op een laag niveau door eerst de aanwezigheid van de soort fors terug te dringen.

2) Vervolgens concurrenten te introduceren, die passen bij de standplaatscondities van het ecosysteem, zoals bijvoorbeeld oeverkruid. Deze gaan in competitie met de exoot en voorkomen zo het opnieuw dominant worden van watercrassula.

Meer informatie over de aanpak en de invasieve soorten die we hiermee beheersen leest u op de website: www.resilias.eu(opent nieuw venster)

Auteur: Janneke van der Loop (Stichting Bargerveen)

Verslag ICAIS conference in Oostende van 18-22 april 2022

Van 18 tot 22 april vond het ICAIS-congres plaats in het Thermae Palace in Oostende (België). Het congres werd georganiseerd door BuRO (Nederland) en INBO (België). Het was reeds 15 jaar geleden dat ICAIS nog plaatsvond in Europa. Het was bovendien de eerste keer dat dit congres op een hybride manier werd georganiseerd. Er waren 388 deelnemers (212 ter plaatse en 176 online) uit 41 landen. Het thema van het congres was “ klimaatverandering versterkt de impact van aquatische invasieve soorten”. Pieter Boets van het Provinciaal centrum voor milieuonderzoek van de provincie Oost-Vlaanderen nam in naam van onze redactie deel aan de conferentie. 

ICAIS conference in Oostende van 18-22 april 2022

De bedoeling van dit congres was om de mondiale problematiek in de kijker te stellen, om kennis uit te wisselen omtrent de recente inzichten en het beleid, om zowel nationale als lokale stakeholders te inspireren en om een duwtje in de rug te geven aan nationale en mondiale samenwerking.

In totaal werden er 7 keynote presentaties gegeven door gerenommeerde internationale wetenschappers van verschillende disciplines, die elk op hun manier en vanuit hun standpunt het gecombineerd effect van klimaatverandering en invasieve soorten toelichtten.  

Elke dag waren er ook parallelle sessies waarbij er over de 4 dagen 188 presentaties en 52 posters werden gepresenteerd, die verschillende onderwerpen behandelden gaande van kleinschalige labo-onderzoeken tot mondiale studies die zich baseerden op veldgegevens. Daarnaast was er ook een speciale sessie “Research at the interface of climate change, aquatic species and diseases” en was er een workshop rond het recent gestarte project LIFE RIPARIAS.

Ook vanuit België en Vlaanderen waren we goed vertegenwoordigd met academici, beleidsmakers en terreinmedewerkers zowel wat betreft het aantal deelnemers (57) als het aantal posters en presentaties . Interessante topics omvatten het opsporen van invasieve soorten aan de hand van Environmental DNA, het onderzoek naar de verspreiding en impact van Chinese wolhandkrabben, maar ook hoe we invasieve soorten beheren op lokaal en nationaal niveau.

We kunnen alvast terugblikken op een zeer geslaagd congres waarvoor dank aan de organisatoren.

Wie een (terug)blik wil werpen op de abstracts en het programma kan dat via https://icais.org/(opent nieuw venster)

 Auteur: Pieter Boets (PCM)

Twee video's om invasieve waterplanten te helpen herkennen

Het Nationaal Wetenschappelijk Secretariaat voor Invasieve Uitheemse Soorten(opent nieuw venster) en het LIFE RIPARIAS(opent nieuw venster)-project hebben twee video's ontwikkeld om te helpen bij het identificeren van waterpesten en vederkruiden* op de Unielijst. Deze soorten aanwezig in België kunnen in het wild inderdaad moeilijk te herkennen zijn. De video's geven u tips om ze te onderscheiden van andere lookalikes exotische of inheemse soorten. Veel succes met je identificatie!

Bekijk de filmpjes: voor Waterpesten(opent nieuw venster) en voor Vederkruiden(opent nieuw venster) 

Coördinatie en financiering: NWSIUS en LIFE RIPARIAS;

Beeldverwerking: Museum voor Natuurwetenschappen

*NB: De “Myriophyllum Red Stem”, een lookalike die was tot nu toe beschouwd als een gekweekte variëteit van de parelvederkruid, is onlangs beschreven als een nieuwe soort(opent nieuw venster), en heet nu Myriophyllum rubricaule.

Auteur: Arnaud Jacobs (NWSIUS)

Contacteer de redactie

Stuur jouw vragen, opmerkingen of cases door aan de redactie:

RATO vzw

Tel. 09 267 87 43

exoten@oost-vlaanderen.be  

Gouvernemenstraat 1, 900 Gent

Raadpleeg de websites van de redactieleden voor meer info: