Bouwen aan groenexpertise
Bestrijding Pallas eekhoorn Pallas eekhoorn op wildcamera Pallas eekhoorn

Wegvangen van een gevestigde populatie Pallas' eekhoorn

Doelgroep en doelstelling:

In 2005 werden in een park (15 hectare met omliggende tuinen) in Dadizele (West-Vlaanderen) ontschorste bomen en vraat aan kabels vastgesteld. Deze schadebeelden konden al snel gelinkt worden aan de aanwezigheid van exotische eekhoorns. Nader onderzoek wees uit dat het om een populatie Pallas’ eekhoorns (Callosciurus erythraeus), een boomeekhoorn uit Azië. De determinatie werd ook
genetisch bevestigd. De dieren waren mogelijk afkomstig van de verlaten zoo van het nabijgelegen pretpark of van een dierenwinkel in de omgeving. Net als de grijze eekhoorn (Sciurus carolinensis) kan de Pallas’ eekhoorn hoge dichtheden bereiken (tot 18 dieren per hectare) in andere geïntroduceerde populaties en kan ze rode eekhoorns wegconcurreren. Ter vergelijking: de beschermde inheemse rode eekhoorn (Sciurus vulgaris) bereikt in de gefragmenteerde Vlaamse bossen dichtheden van 0,28 ± 0,25 dieren per ha, en ook elders in de wereld komen ze zelden boven 1 per hectare uit. Om bijkomende schade aan de bomen in het park en uitbreiding van de eekhoorns naar andere gebieden te beletten, werd besloten om met afvangen te starten. 

Locatie:
Dadizele park Mariënstede
Begindatum uitvoering:
Einddatum uitvoering:
Kostprijs:
€ 200000
Partners:

Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO), Agentschap voor Natuur en Bos (ANB), gemeente Moorslede, Mariënstede vzw. De wetenschappelijke opvolging en evaluatie werden gedeeltelijk gefinancierd met steun van het EU Interreg 2Seas project RINSE (opent nieuw venster)(Reducing the Impact of Non-Native Species in Europe 2012-2014).

Uitgevoerd door:

Mariënstede vzw, gemeente Moorslede, Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO)

Contactpersonen:

tim.adriaens@inbo.be

Het houden van Pallas’ eekhoorn als huisdier in Vlaanderen was zonder vergunning al verboden aangezien ze niet op de positieflijst zoogdieren(opent nieuw venster) staat die bepaalt welke diersoorten gehouden mogen worden. Ondertussen taat de soort ook op de lijst van de voor de EU zorgwekkende invasieve exoten van de Europese Verordening 1143/2014. Ze mag dus ook niet meer geïmporteerd, gekweekt, gehouden of verhandeld worden.

Voor het wegvangen van de eekhoorns werden levend vangkooitjes (zelfgemaakte draadvallen, Lengte 50 cm breedte 15 cm Hoogte 13 cm, Maaswijdte 2.5 cm x 1 cm) gebruikt met aas (pinda's, walnoten en hazelnoten). De vallen werden dagelijks gecontroleerd om dierenleed en bijvangst te minimaliseren. Tijdens de eerste drie maanden werd een onverwacht aantal van 46 eekhoorns gevangen. Tegen het voorjaar van 2007 waren dat er al 130. Het werd snel duidelijk dat de situatie onderschat was en het wegvangen werd een tijdrovende aangelegenheid voor de parkbeheerder. Daarom werd een samenwerking opgezet tussen de gemeente, het Agentschap voor Natuur en Bos en het Instituut voor Natuur-  en Bosonderzoek. Wildcamera’s werden gebruikt om resterende dieren op te sporen. Zodra een eekhoorn werd gezien op de beelden, werd een val geïnstalleerd. In totaal werden 248 dieren verwijderd. Uit de vangstgegevens blijkt dat de populatie zich een aantal malen van een dieptepunt herstelde alvorens de laatste eekhoorn werd gevangen in 2011. Na de vangst van de laatste eekhoorn is monitoring nog anderhalf jaar doorgezet om zeker te zijn dat er geen eekhoorns meer ter plaatse waren. Op basis van de wegvangstgegevens kon de initiële populatiegrootte geschat worden op 3 Pallas’ eekhoorns per hectare. Gezien Pallas’ eekhoorns dichtheden kunnen bereiken tot 18 dieren per hectare, wijst dit erop dat actie is ondernomen in de beginfase van het invasieproces. Toch duurde het wegvangen in totaal meer dan vijf jaar en was hier naar schatting € 200.000 voor nodig, voornamelijk voor personeelsinzet tijdens het vangen en coördineren van de acties, een argument om bij invasies zo snel mogelijk in te grijpen vooraleer de kosten nog hoger oplopen. De gevangen eekhoorns werden, zoals bij de wegvangacties in Nederland, in eerste instantie naar een opvangcentrum gebracht waar ze gesteriliseerd werden. Door het toenemende aantal gevangen eekhoorns werd echter in 2007
beslist de dieren te verdoven en humaan te doden met CO2. Hiervoor werden de expertise van een dierenarts en een gecertificeerde mobiele eenheid ingezet.

Vangkooi
Gebiedsbeschrijving:

Het park Mariënstede vorm een groene long in het centrum van Dadizele. Het park wordt beheer volgens de principes van Harmonisch Park- en Groenbeheer. Het is toegankelijk voor het publiek.

Snel ingrijpen is bij biologische invasies essentieel om oplopende kosten door beheer of schade te vermijden. Het uitroeien van deze populatie Pallas eekhoorn, illustreert dat ook snelle responsacties een goede planning, veel coördinatie, samenwerking, onderzoek, budget en inspanningen vergen.

Goed gelukt:

De populatie werd volledig weggevangen via gerichte vangcampagnes. Verschillende factoren maakten van dit project een succes: de relatief snelle respons, de eilandconfiguratie van het park dat volledig omgeven is door landbouwgebied, de afwezigheid van inheemse rode eekhoorn waardoor de kans op bijvangsten gering was, de geringe kans op herintroductie, de eenvoudige vangstmethodes, het gebruik van cameravallen voor monitoring én vangst, het doorzettingsvermogen van de vangers en het feit dat de wegvangst als een onderzoeksproject uitgevoerd kon worden waardoor de kosten meer gespreid werden. Ongetwijfeld behoorden ook het politiek draagvlak via een formele toestemming van de Hoge Raad Natuurbehoud en de handtekening van de minister tot de belangrijkste slaagfactoren.

Kan beter:

Het project heeft meerdere jaren in beslag genomen, waarbij telkens na een jaar van intensieve vangst enkele overgebleven dieren opnieuw konden voortplanten. Er was anderhalf jaar intensieve monitoring nodig om de laatste dieren te detecteren en weg te vangen. De dieren werden bij detectie niet onmiddellijk herkend als Pallas eekhoorn, een wereldwijd bekende invasieve soort, waardoor het opzetten van de gepaste respons vertraging opliep.