Vleermuisgeluiden en hun verhaal

Gewone dwergvleermuis jaagt in een park

Gewone dwergvleermuis jaagt in een park Your browser does not support the audio tag. De gewone dwergvleermuis jaagt op een hoogte van 3 meter heen en weer over een wandelpad in een park, onder het bladerdek van oude beuken. Af en toe horen we een vangstpoging, die het snelle en ritmische geluid van de sonar in de zoekfase onderbreekt. De klankrijke geluiden hebben een lage toonhoogte, wat erop duidt dat de frequentiekeuze van 45 kHz op de detector heel dicht de optimale frequentie van het geluid benadert. Dit is het meest gebruikte geluid van de gewone dwergvleermuis, waarbij die relatief dicht bij de vegetatie jaagt. In vergelijking met de ruige dwergvleermuis die boven het open water vliegt is het ritme veel regelmatiger en heel wat sneller. (Heterodyne-opname op 45 Khz, Marc Van De Sijpe)

Gewone dwergvleermuis: sociale geluiden

Your browser does not support the audio tag. In tegenstelling tot de ruige dwergvleermuis, roepen de mannetjes gewone dwergvleermuis tijdens het paarseizoen niet vanuit een vaste plaats, maar tijdens de vlucht. Met deze sociale roepen lokken ze vrouwtjes naar hun territorium en verdedigen ze hun territorium hevig tegen concurrerende mannetjes. In dit geval vliegt de gewone dwergvleermuis rond tussen de daken van huizen en door enkele tuintjes in een stad. De lokroepen die ritmisch herhaald worden, klinken in de detector als een soort knorrend geluid bij 15 tot 20 kHz. Ze zijn te onderscheiden van deze van de ruige dwergvleermuis door het éénlettergrepige karakter (bij de ruige dwergvleermuizen is er sprake van een tweelettergrepig karakter, wegens de twee delen van de roep bij verschillende frequenties). Bij deze vlucht vliegen de vleermuizen blijkbaar op geheugen, want er worden alleen sociale roepen uitgezonden en geen sonargeluiden. Ook in andere jaargetijden van het actieve seizoen is de, overigens bijzonder luide, sociale roep van de gewone dwergvleermuis af en toe te horen, en dan wel in de jachtterreinen. Vooral bij slecht weer is dat het geval, wat erop kan wijzen dat de roep dan een territoriale functie heeft: het verdedigen van een territorium tegen soortgenoten in tijden van voedselschaarste. (Heterodyne-opname op 20 Khz, Marc Van De Sijpe)

Ruige dwergvleermuis

Kenmerken van het geluid

Type geluid: klankrijk

Optimale frequentie: meestal tussen 35 en 41 kHz

Ritme: variabel, relatief traag vergeleken met andere dwergvleermuis-soorten, maar wel sneller dan de grote vleermuizen (zoals laatvlieger, rosse vleermuis e.a.), meestal onregelmatig

Geluidssterkte: relatief luid

Verwarring mogelijk met: gewone dwergvleermuis, meervleermuis (deze laatste heeft soms ook nat geluid rond 35 kHz, de piekfrequentie is in dat geval bij de meervleermuis meestal iets lager dan bij de ruige dwergvleermuis)

Ruige dwergvleermuis jaagt boven water

Your browser does not support the audio tag. Het typische geluid van de ruige dwergvleermuis, die hier in de open lucht boven het water van een brede vestinggracht jaagt, op een hoogte van ongeveer 5 meter. De vleermuis legt steeds min of meer dezelfde rechtlijnige trajecten af (stroken van enkele tientallen meter lengte) en komt bijgevolg dikwijls voorbijgevlogen langs de waarnemer die ongeveer in het midden van het traject langs de oever staat opgesteld. De geluiden zijn klankrijk, hebben een piekfrequentie bij 37 kHz en het ritme is traag en onregelmatig, allemaal kenmerken die duiden op een vlucht in de open ruimte. Aangezien de detector exact op de piekfrequentie staat ingesteld horen we de geluiden met de laagst mogelijke toonhoogte: een diep ploffend geluid. De rechtlijnige jachtvlucht wordt af en toe onderbroken, waarbij te zien is hoe het dier zich plots als een baksteen naar omlaag te laten vallen om insecten op geringe hoogte boven het water te verschalken, een jachtstrategie die soms wat doet lijken aan de rosse vleermuis, die hetzelfde op grotere hoogte doet. Naar het einde van de opname toe horen we een duidelijke vangstpoging, waarbij de vleermuis zich liet ‘vallen’. Soms zijn er ook uitvallen naar insecten in de luchtlagen waar de vleermuis zelf vliegt (5 meter hoogte). (Heterodyne-opname op 37 Khz, Marc Van De Sijpe)

Ruige dwergvleermuis: sociale geluiden

Your browser does not support the audio tag. Deze opname werd gemaakt begin september, in het paarperiode van de meeste vleermuizen. Bij ruige dwergvleermuizen bezetten de mannetjes in die periode een vaste paarplaats (bij voorkeur in een holle boom) en produceren aan een hoog tempo de zogenaamde lokroepen waarmee zij vrouwtjes naar hun paarplaats lokken. De lokroepen worden gedurende lange perioden onafgebroken herhaald. Hier bevindt het mannetje ruige dwergvleermuis zich in één van de holten in een knotessenrij langs de oevers van een rivier. Interessant om weten is dat de lokroepen van de mannetjes in de paarperiode dezelfde zijn als de sociale roepen die tijdens de rest van het seizoen af en toe ook in de jachtgebieden te horen zijn. Alleen gaat het in de jachtgebieden maar om een sporadische roep, terwijl in het paarseizoen de mannetjes continu hun sociale roep laten horen. Aan de hand van deze sociale roepen is het onderscheid mogelijk tussen de ruige dwergvleermuis en de gewone dwergvleermuis. Bij de ruige dwergvleermuis bestaat de roep uit twee delen (een luide roep gevolgd door een zwakkere) met lichtjes verschillende frequentie die herhaald worden, bij de gewone dwergvleermuis heb je slechts één deel dat telkens herhaald wordt. Hoewel de roep van de ruige dwergvleermuis het luidste klinkt rond 20 kHz, staat de detector hier op 33 kHz, dit is op de frequentie van het tweede, zwakkere deel. Op deze frequentie is de tweeledigheid van de roep het beste te horen. (Heterodyne-opname op 33 Khz, Marc Van De Sijpe)