Sporengrootte en -kleur gebruiken voor identificatie van macrofungi

Sporengrootte

Schimmelsporen zijn doorgaans slechts enkele tot enkele tientallen micrometer groot (1 µm = 1/1.000ste van een mm). Eén spore is dus onmogelijk met het blote oog te zien. Maar vruchtlichamen van schimmels produceren wel ongelooflijk veel sporen. Een eenjarig en volgroeid vruchtlichaam van de zadelzwam (Polyporus squamosus) met een doorsnee van 30 centimeter produceert in een week tijd 500.000.000.000 sporen van 12 μm elk. Leg je die achter elkaar, dan vormen ze een 6000 kilometer lange rij.

Ascomyceten of zakjeszwammen vormen hun sporen in asci of zakjes. Basidiomyceten of steeltjeszwammen vormen de sporen op de uiteinden van hun voortplantingsorganen.

Voor sterk gelijkende soorten die niet of moeilijk met het blote oog te onderscheiden zijn, kan het nodig zijn om de gemiddelde sporengrootte te meten, maar dat kan enkel met een krachtige microscoop. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de dikrandtonderzwam (Ganoderma adspersum) en de platte tonderzwam (G. lipsiense).

Basidiën Calyptella gibbosa
Basidiën Calyptella gibbosa (G.J. Keizer)
Sporen van een bekerzwam, gevormd in zakjes of asci.

Sporenkleur

Ook de sporenkleur kan niet bij één of enkele sporen gezien worden. Maar soms kan de sporenkleur bepaald worden door te kijken naar sporen die op de hoed gewerveld werden of naar sporen die massaal nabijgelegen zwammen of planten zijn gedeponeerd. Bij paddenstoelen met een ring om de steel neemt de ring de kleur aan van de erop gevallen sporen: bijvoorbeeld wit bij de witsporige honingzwammen (Armillaria) en bruin bij de bruinsporige bundelzwammen (Pholiota; Gymnopilus). Met een vers vruchtlichaam kun je ook thuis een sporenprint maken op een blad papier.

In sommige gevallen is de sporenkleur een onderscheidend kenmerk tussen sterk gelijkende soorten. Bij inktzwammetjes als de aardgeurinktzwam (Coprinus semitalis) worden de sporen door een tegen uitdrogen beschermende slijmlaag of perispore omhuld.

Bron: Keizer, G.J. (2015). Mycological Tree Assessment - Geen bomen zonder zwammen. Brussel: Inverde.(opent nieuw venster)

Perisporen Coprinus semitaiis
Perisporen Coprinus semitalis (G.J. Keizer)