Er zijn nogal wat mogelijkheden als je je huis wil verwarmen en de keuze ligt niet steeds voor de hand. Zo weinig mogelijk energie gebruiken door isolatie, warmtepompen en andere technieken te combineren is natuurlijk het beste. Maar vaak is er ook een verwarming met brandstof nodig. Praktische overwegingen zullen een grote rol spelen, bij de keuze voor een bepaalde brandstof. Ligt er een gasleiding in je straat, beschik je over gratis brandhout, kan je brandhout stockeren, is er al een mazouttank aanwezig?
Daarnaast speelt onderhoud een rol en gebruiksgemak. Ben je bereid van met zakken pellets te sleuren of hout te klieven? Dat zijn persoonlijke overwegingen die je best allemaal meeneemt.
Tenslotte, en daar gaat deze pagina over, zijn er milieuoverwegingen. We gaan op twee milieuproblemen wat dieper in: fijn stof en koolstofdioxide. De eerste is vooral een probleem voor volksgezondheid, hoewel natuurlijk de natuur er ook wel last van heeft. Vooral de stikstofoxides die samen met het fijn stof worden geproduceerd kunnen erg milieubelastend werken als vermestende stoffen. Zie daarvoor de fiche over vermesting.
Koolstofdioxide is een broeikasgas en de oorzaak van de huidige klimaatverandering die we meemaken. Dat probleem zal steeds groter worden, dus een koolstofarme uitstoot is wat we willen.
Fijn stof
Onderaan deze pagina staan links met meer diepgang. Maar kort gezegd is fijn stof vooral een gezondheidsprobleem. Fijn stof kent verschillende klasses, afhankelijk van de grootte van de deeltjes. De grotere tasten de longen aan, de kleinste worden in het bloed meegenomen en naar de cellen zelf getransporteerd. Fijn stof is verantwoordelijk voor ondermeer ademhalingsmoeilijkheden zoals astma en kankers. Ongeveer 10-20% van het fijn stof in Vlaanderen wordt geproduceerd door verwarmingstoestellen, met name door oudere houtkachels en open haarden. Om een idee te geven, dieselroet is verantwoordelijk voor slechts 5-10% van het fijn stof.
Om maar meteen met de deur in huis te vallen: stoken met een open haard is niet meer verantwoord. Ook die houtkachel die er al een jaar of 20 (of langer?) staat is aan vervanging toe als je regelmatig met hout stookt.
Enkel stoken in een accumulatiekachel, een moderne houtkachel of pelletkachel zijn nog verantwoord. Natuurlijk, als je erg weinig stookt is dat een kost die wellicht niet nodig is. Het probleem is echter dat veel mensen een houtkachel aansteken op een slecht moment, namelijk langdurige vrieskou. Dat gaat meestal gepaard met een stabiel hogedrukgebied zonder wind, waardoor alle uitlaatgassen van wagens en schouwen blijven hangen in de koude onderste luchtlaag. Dat heeft tot gevolg een overschrijding van de normen en gezondheidsproblemen voor mensen met ademhalingsmoeilijkheden. Als je hoofdverwarming niet gebaseerd is op hout, stook je op zo'n momenten beter niet.
| gemiddelde uitstoot van fijn stof (PM10-g/GJ) | |
| Open haard | 840 |
| Houtkachel geïnstalleerd voor 2000 | 760 |
| Kolenkachel (oud) | 450 |
| Houtkachel geïnstalleerd na 2000 | 380 |
| Kolenkachel (modern) | 240 |
| Accumulatiekachel (bv. speksteekkachels) | 95 |
| Kachels geïnstalleerd vanaf 2017 | 52 |
| Pelletkachel | 29 |
| Verwarming op stookolie | 1.9 |
| Verwarming op aardgas | 1.2 |
De beste optie op het vlak van fijn stof is natuurlijk aardgas, dat de minst vuile verbranding heeft.
Koolstofdioxide
Koolstofdioxide of CO2 is een natuurlijk gas in de atmosfeer, maar van nature wel schaars, slechts 0.03% (zuurstof is 20.9%). Het wordt opgenomen door planten, koolstof is immers de belangrijkste bouwstof voor suikers, cellulose en lignine. Als dieren, bacteriën of schimmels planten verteren wordt door afbraak de koolstofdioxide terug aangemaakt en komt in de atmosfeer terecht. Slechts weinig koolstofdioxide verlaat het systeem, bijvoorbeeld door eencellige algen die naar de oceaanbodem zinken waar ze, na 5 tot meer dan 200 miljoen jaar, gas en olie hebben gevormd. De huidige atmosfeer is om die reden relatief arm aan koolstofdioxide. Dat geeft een gemiddelde wereldjaartemperatuur van 15°C. Dit in tegenstelling tot 23°C in de periode voor de vorming van gas, steenkool en aardolie. Door het bovenhalen en verbranden van die fossiele planten, brengen we terug meer koolstofdioxide in de atmosfeer waardoor die opwarmt.
Door het verbranden van hout, geoogst uit bossen die opnieuw worden aangeplant, werken we terug met een cyclus. Toegegeven, het jonge boompje heeft tijd nodig om alle CO2 terug uit de atmosfeer te halen die er door de houtkachel is ingepompt, maar als we aardgas verbranden is er geen cyclus. Er is geen plaats gemaakt voor een nieuwe boom om te groeien. Om die redenen is brandstof gebaseerd op hout en ander plantaardig materiaal tenminste op vlak van de klimaatverandering het betere alternatief. Een belangrijke voorwaarde is wel dat er opnieuw bomen komen en dat we enkel resthout gebruiken.
| Verwarmingssysteem | CO2 in kg/MWh |
| Brandhout (blokken) | 9.76 |
| Houtsnippers | 21 |
| Pellets | 27 |
| Stookolie | 320 |
| Aardgas | 230 |
In principe zou brandhout geen extra CO2 uitstoten. Maar er is energie nodig om dat hout in je kachel te krijgen: verzagen met de kettingzaag, transport etc. Brandhoutblokken zijn het gunstigste hier, omdat ze relatief weinig energie vragen. Ze worden in het bos verzaagd en dikwijls zonder teveel tussenstappen naar de klant gebracht.
Pellets vragen vrij veel energie om aan te maken, het hout moet worden verplaatst naar een fabriek, waar het wordt gemalen, gedroogd, in pellets gedrukt, verpakt en verplaatst naar een verdeler, waar het soms via een winkel pas naar de klant kan. Nog erger wordt het als pellets van de andere kant van de oceaan moeten komen, dat doet de milieuimpact toenemen.
Stookolie en aardgas moeten worden opgepompt middels dure installaties, soms midden op zee. Ze worden vervoerd via tankers, moeten worden behandeld en geraffineerd etc. Stookolie in je brander krijgen kost bijna 5-maal meer energie dan brandhout. En bovendien is er geen CO2 -recyclage.
De beste scoort hier dus een (moderne) kachel met gedroogd stukhout dat van een lokale bron komt zodat transportafstanden tot een minimum beperkt zijn.
Conclusie
De keuze hangt af van praktische overwegingen en wat je belangrijk vindt. Vind je luchtkwaliteit het belangrijkste, dan is aardgas een duidelijke winnaar. Ligt het klimaat je nauw aan het hart? Dan ben je het beste met lokaal verkragen brandhout uit duurzaam beheerde bossen. Pellets zijn een goede middenweg.
Even belangrijk is hoe je omgaat met verwarmen. Kies een brandstof uit een duurzame bron, draai je thermostaat een graad lager, stook niet wanneer het niet nodig is. Gebruik een moderne installatie en als je met brandhout stookt: stook slim.
Zie ook onze tips over goed stoken.
Meer lezen
Departement Omgeving: stook slim!(opent nieuw venster)
VMM: stookadvies (opent nieuw venster)en fijn stof(opent nieuw venster)
Informatie over de klimaatverandering op Klimaat.be(opent nieuw venster)