Bijl afwetten: twee gladde snijranden
Het afwerken van de snede met een fijne slijpsteen heet afwetten. Dit is dus het fijne slijpen van de vouw in de buurt van de snede. Na het slijpen met een vijl of met een grove slijpsteen heeft het metaal immers nog vrij diepe krassen in het oppervlak. Dit vertaalt zich in een rafelige snede, die onmogelijk 100% scherp is.
Na het vijlen heeft het metaal nog diepe krassen, die met een wetsteen verwijderd moeten worden. (Inverde, Wim Massant)
Door het afwetten van de bijlsnede wordt de vorm van de snede maar heel beperkt gewijzigd. Je kan een hakbijl dus gerust vier tot vijf keer afwetten voordat het routine slijpen weer nodig is.
Tijdens het afwetten vormt zich een fijne braam, een dun velletje metaal dat weg plooit van de wetsteen. De braamvorming betekent dat het werk met de wetsteen op de snijrand in kwestie klaar is. Vanaf nu wordt de andere kant afgewet. Dit afwetten wordt enkele keren herhaald tot de braam loslaat en de snede scherp is.
Hierna wordt stap voor stap getoond hoe je een bijl afwet met een ronde bijlwetsteen. Die heeft een grove en een fijne kant. De krassen van de vijl worden eerst met de grove kant van de wetsteen weg gewerkt.
Bijlsnede langs de rand markeren (Inverde, Wim Massant)
De eerste stap van het wetten: met de grove kant van de wetsteen in cirkelbewegingen over de zone langs de snijrand bewegen. (Inverde, Wim Massant)
Werk zo lang met de grove kant van de wetsteen tot alle krassen van de vijl weg zijn. Draai de bijl om en herhaal langs de andere zijde. (Inverde, Wim Massant)
Als de krassen van de vijl weg zijn, wordt het wetten verder gezet met de fijne kant van de wetsteen. De hele procedure van de snijrand markeren en in cirkelbewegingen afwetten wordt herhaald.
Afwetten met een fijne wetsteen duurt vrij lang. Je hebt de beste controle over de snijhoek door voorzichtige cirkelbewegingen te maken. Terwijl je de wetsteen geleidelijk langs heel de snijrand beweegt, kan je aan de hand van het verdwijnen van de markering controleren of je goed bezig bent. Nu de snijrand erg scherp aan het worden is, moet je goed opletten dat je vingertoppen van de snede weg blijven!
Als je het afwetten afsluit met een heen-en-weergaande beweging langs de snijrand, kan je een mooi resultaat bekomen. Om een constante hoek aan te houden, kan je op het geluid van de wetsteen letten. Draai nu de bijl om en herhaal hetzelfde langs de andere kant.
Soms is het nodig om deze stap nog enkele keren te herhalen langs beide kanten van de bijl, tot de laatste restanten van de braam loslaten.
Als de snede langs beide kanten zo lang is afgewet dat alle braam verdwenen is, is de bijl scherp en klaar voor gebruik.
De allerlaatste stap, het polijsten, is een optie.
Het aanhouden van de juiste hoek bij het afwetten van de snede vraagt wat oefening en ervaring. De meest gemaakte fouten bij het scherp maken van een bijl zijn:
- Afwetten onder een te kleine hoek, waardoor de zone van de vouw áchter de snede wordt gepolijst, maar de snede zelf nog rafelig blijft.
- Afwetten onder een te grote hoek, waardoor de snede te stomp wordt.
Hoeveel graden de snijhoek juist bedraagt, maakt in feite niet zoveel uit. Meestal wordt 30 à 35° aangeraden, maar je kan daar een paar graden van afwijken. Belangrijker is hoe consistent je de gekozen hoek kan aanhouden bij het scherpproces. Dit is juist de stap die oefening vraagt.
Er bestaan geen praktische slijpmallen om een consistente hoek aan te houden bij het afwetten van bijlen. Dit in tegenstelling tot slijpmallen voor houtbeitels. Voor bijlen moet je dus een vaste hand ontwikkelen bij het afwetten en luisteren naar het geluid van de wetsteen. Je hebt ook goed licht nodig omdat je aan de lichtreflectie kan zien hoe het afwetten opschiet. De snijrand kleuren met een markeerstift kan ook helpen om de juiste snijhoek aan te houden.
Terug naar het overzicht.