De opbouw van een boomstam

Met een stamdoorsnede bedoelen we meestal een coupe dwars op de lengteas van de stam ('A' op onderstaande figuur). We kijken dan recht op de vezels, houtvaten en zien zo ook de jaarringen. Dit wordt ook wel het kopse vlak genoemd. Een ander beeld krijgen we als we een coupe maken volgens de lengteas én door het centrum van de stam. Dit noemen we een radiale doorsnede of kwartiers ('B' op onderstaande figuur). Een tangentiale doorsnede ten slotte, is ook met de groeirichting mee, maar gaat niet door het centrum van de stam. Dit wordt ook wel dosse genoemd ('C' op onderstaande figuur). In de figuur hieronder zie je de verschillende delen van de dwarse stamdoorsnede van een inlandse eik. Al het weefsel dat zich aan de buitenzijde van het cambium bevindt wordt gewoonlijk bast genoemd ('D'). Dat men deze buitenste structuren samen neemt is normaal aangezien het cambium, zeker in het groeiseizoen, een kwetsbare structuur is waar de bast gemakkelijk afgepeld kan worden. Deze bast mag niet verward worden met spinthout ('B'), dat zich aan de binnenzijde van het cambium bevindt en dus zuiver uit xyleem bestaat. De bast bestaat deels uit levend en functioneel floëem, dat zich het dichtst bij het cambium bevindt. Meer naar de buitenkant vinden we ouder floëem en tenslotte de schors ('D'), waarvan het buitenste deel enkel uit dode cellen bestaat. De eigenlijke schors bestaat uit cellen die nooit een sapgeleidingsfunctie gehad hebben. Aan de binnenzijde van het spinthout bevindt zich tenslotte het kernhout ('A'). Door verkerning wordt spinthout onder andere donkerder van kleur. In de volgende figuur is een deel van het kernhout uitvergroot. Je ziet nu duidelijk de opeenvolging van het vroeghout ('A', duidelijk grote houtvaten) en het laathout ('B', vooral vezels en kleinere houtvaten). De breedte van het vroeghout is nagenoeg elk jaar constant en in de grootteorde van enkele millimeters. Een enkele opeenvolging van vroeg- en laathout is dus een jaarring ('C'). Op de figuur zijn ook heel duidelijk de houtstralen ('D') zichtbaar. Voor alle duidelijkheid: als je exact wil weten hoe oud een boom is, dan tel je best het aantal jaarringen in het onderste van de stam. Immers, een doorsnede van de stamvoet telt heel wat meer jaarringen dan een doorsnede bovenin de stam of van een grote tak. Bij een boom groeit dus elk jaar een laagje bij, in de breedte en in de lengte. Heel schematisch voorgesteld, zoals op onderstaande figuur, bekom je dan een steeds groter wordende kegel. Verder is er nog een verschil tussen juveniel en volgroeid hout. Gedurende de eerste 20 à 30 jaar vormt het jonge cambium juveniel hout. Op onderstaande figuur zie je waar het juveniele hout te vinden is in een oudere boom: de kroon, het bovenste stamgedeelte en een centrale cilinder in het middelste en onderste stamgedeelte. Hoe ouder en dikker de stam, hoe groter het aandeel volgroeid hout. Juveniel hout wordt gekenmerkt door kortere vezels en het hout heeft een lagere dichtheid dan volgroeid hout. Deze slechtere houteigenschappen maken dat juveniel hout minder sterk en reactiever is. Het hout krimpt meer in de lengte dan volgroeid hout, waardoor planken en balken kromtrekken. Kortere vezels zijn ook minder geschikt voor papierproductie.