Bouwen aan groenexpertise

Inheems

Van nature aanwezig

Definitie:

Soorten zijn inheems wanneer ze van nature in een bepaald gebied voorkomen. Sommige uitheemse soorten zijn echter al heel lang geleden in een gebied geïntroduceerd. Ze hebben zich spontaan gehandhaafd, voortgeplant en verspreid. Van die uitheemse soorten zegt men dat ze ingeburgerd zijn. Ze worden onderverdeeld in neofyten en archeofyten, afhankelijk van het moment waarop ze werden ingevoerd.

Het natuurlijk verspreidingsgebied van een soort is het gebied waar de soort van nature voorkomt en niet werd ingevoerd door de mens. Op basis van het natuurlijk verspreidingsgebied kunnen de soorten voor Vlaanderen worden ingedeeld in inheemse en uitheemse soorten (= exoten). Dit is niet altijd even duidelijk. Autochtoon of oorspronkelijk inheems is plantmateriaal dat zich sinds zijn spontane vestiging na de ijstijd altijd slechts ter plekke heeft verjongd, of kunstmatig verjongd is met strikt lokaal oorspronkelijk materiaal (definitie van Heybroek, 1992). Merk op dat autochtoon een strikter begrip is dan inheems. Een jonge Zomereik uit Oost-Europa die bij ons geplant wordt, behoort tot een inheemse soort, maar is zeker geen autochtoon plantmateriaal.

Endemische soorten zijn soorten die van nature enkel in één land of streek voorkomen. Vaak wordt deze term verward met inheems, maar Vlaanderen telt geen endemische soorten. Endemische soorten zijn vaak te vinden op eilanden, bergen en andere sterk geïsoleerde gebieden.

Neofyten zijn uitheemse soorten die zich na 1500 in onze streken hebben gevetigd door toedoen van de mens. Voorbeelden zijn Amerikaane vogelkers en Reuzenbalsemien. Archeofyten zijn uitheemse soorten die voor 1500 met de hulp van de mens tot in onze streken zijn geraakt, en zich sindsdien min of meer natuurlijk gedragen in het landschap. Al in de prehistorie hebben de eerste landbouwers zonder twijfel vruchtdragende bomen en struiken bevoordeeld en deze in hun opmars naar het noorden na de ijstijd geholpen. Of deze soorten onze streken ook van nature zouden bereikt hebben zonder de hulp van de mens valt nu nog onmogelijk na te gaan. Voorbeelden zijn Mispel, Tamme kastanje en andere soorten met eetbare vruchten.

Uitgebreid:

In Vlaanderen zijn een 100-tal bomen en struiken inheems te noemen (met daarnaast nog een 150-tal bramensoorten). Ongeveer de helft hiervan is zeldzaam tot haast niet (meer) voorkomend. Omdat Vlaanderen klein is, wordt ook wel eens gesproken van inheems of autochtoon in “laagland West-Europa”: van Denemarken tot Noord-Frankrijk. Inheems materiaal voor (her)bebossingen zou alleen uit deze regio mogen betrokken worden, omdat dit de beste garanties geeft voor het welslagen van de aanleg (aangepast aan klimaat, bodem, … door een lange natuurlijke selectie). Daarnaast speelt ook het argument van het behoud van de soort en de lokale biodiversiteit. Hierbij moeten we rekening houden met het feit dat de bosvorming in onze streken opnieuw gestart is 9000 à 10000 jaar geleden, vlak na de laatste ijstijd. Op dat ogenblik was er ook al menselijke beïnvloeding. Er hebben zich iedere 1000 à 2000 jaar belangrijke klimaatsveranderingen voorgedaan, zodat er telkens slechts tijd was voor enkele generaties van de langer levende soorten. Dit betekent dat soorten en bosgemeenschappen sinds de laatste ijstijd eigenlijk voortdurend over Europa gemigreerd zijn, en dat er nog nergens sprake is geweest van stabiele climaxvegetaties. Gedurende de laatste 6000 jaar moeten we hierbij ook de sterke en wisselende invloed van de mens plaatsen.