Randeffect

In ons land, waar als gevolg van versnippering vele kleine natuurgebiedjes bijna geïsoleerd in het landschap liggen, vormen randeffecten vaak een probleem. Als een gebied te klein is, of een onregelmatige vorm heeft, kan het hele gebied onderhevig zijn aan randeffecten waardoor het sterk aan natuurwaarde inboet. Vooral bij bos vormen randeffecten een probleem. Randeffecten in een bos komen vaak neer op een grotere instabiliteit in de rand. De temperatuur, windsnelheid en vochtigheid zijn er meer variabel dan in de kern van het bos. Typische bosplanten kunnen daarom moeilijk in bosranden overleven. Ook sommige amfibieën hebben nood aan een constant koele en vochtige omgeving. Typische bosvogels voelen zich niet thuis in bosranden. Bovendien worden vogelnesten in randzones vaker geplunderd door kleine zoogdieren, kraaien, slangen en andere rovers. Daartegenover staat dat de specifieke omstandigheden in randen tal van typische randsoorten aantrekken. De soortenrijkdom in de randen is daardoor vaak hoog. De mate waarin de omstandigheden in de rand afwijken van die in de kern en hoe abrupt de grens is, zal afhangen van de mate waarin de aan elkaar grenzende habitattypes verschillen. De omstandigheden in een de rand van een bos dat direct grenst aan een akker zullen bijvoorbeeld afwijken van die in een bosrand die een geleidelijke overgang vormt naar een rivieroever. In bossen kunnen randeffecten zich tot ruim 200 meter in het bestand laten voelen. Dat heeft uiteraard ernstige implicaties voor kleine bosjes. Als we bijvoorbeeld aannemen dat randeffecten tot 240 meter in het bos optreden, dan betekent dat dat een cirkelvormig bos van 10 hectare eigenlijk een grote randzone is! Bij cirkelvormige bossen van 20, 40, 80 en 160 hectare treden dan respectievelijk in 95, 67, 48 en 33 procent van het bos randeffecten op. Bij onregelmatige en weinig compacte vormen zal dat nog meer zijn.