Bouwen aan groenexpertise

Natuurtype: Berken-Elzenbos met Zomereik

Het Berken-Elzenbos met Zomereik wordt getypeerd door een combinatie van zuurminnende soorten typisch voor bossen op voedselarme grond (Dennen-Eikenbossen) en vochtminnende soorten uit de Elzenbroekbossen. Het gaat ofwel om echte overgangssituaties zoals die van nature voorkomen in een terreingradiënt van vochtig naar droog, ofwel om voormalige Elzenbroekbossen die door ontwatering net genoeg verdroogd zijn om deze soortencombinatie mogelijk te maken, ofwel om bossen op rabatten waarbij de combinatie van vochtminnende Elzenbroeksoorten in de greppels en drogere, zuurminnende soorten op de rabatten een dergelijke combinatie leveren.

De boomlaag bestaat meestal uit Zomereik, Ruwe en Zachte berk en Zwarte els. In de struiklaag worden deze soorten aangevuld met Sporkehout, Wilde lijsterbes en Boswilg. Ook in de kruid- en moslaag komt de combinatie zuur/vocht tot uiting. Zo kan men Pitrus, Grote wederik, Hennegras en Riet samen aantreffen met Pijpenstrootje, Smalle en Brede stekelvaren, Bochtige smele, Blauwe bosbes en Valse salie. In de moslaag kunnen Veenmossen samen voorkomen met Gewoon pluisjesmos of Kussentjesmos.
Verspreiding:

Het Berken-Elzenbos met Zomereik komt vooral voor op de zure bodems in de Kempen en de cuestagebieden ten zuiden en oosten van Brugge. Voorbeelden vindt men in het Drongengoedbos in Maldegem, De Uitlegger in Kapellen, Sevendonk in Turnhout, Jagersborg in Maaseik of het Grootbroek in Kinrooi. Met 13 opnamen in het vegetatiemeetnet van de bosinventarisatie (Bos & Groen, 2001) heeft dit type een aandeel van 1,1 % van het actuele Vlaamse bosareaal of een oppervlakte van ca. 1700 ha.

Bodem:

Het Berken-Elzenbos met Zomereik komt vooral voor op matig tot zeer natte zand- tot zandleembodems met podzolprofilering of zonder profielontwikkeling.

Ellenbergwaarden:

Het Elzen-Berkenbos met Zomereik wordt gekenmerkt door eerder lichtverdragende soorten van vochtige, tussen stikstofarme en matig stikstofrijke, zure tot matig zure bodems.

Natuurbeheer (onderhoudsbeheer) uitgebreid:

Voor het behoud en de ontwikkeling van dit bostype is een goede waterkwaliteit en aangepast grondwaterregime essentieel. Zo nodig moeten sloten afgedamd worden om een verdere ontwatering of het instromen van verontreinigd (bemest) water tegen te gaan (Bos & Groen, 2001). Bufferstroken kunnen het inwaaien van meststoffen verhinderen. Deze bufferstroken kunnen best uit dicht laag bos (bijvoorbeeld in hakhoutbeheer) bestaan (Van der Werf, 1991). Dit bostype kan worden beheerd als hooghout, hoewel de exploitatie moeilijk is. De standplaats is weliswaar vochtig, maar niet zo nat als bij de aanpalende Elzenbroekbossen. Mechanische houtexploitatie is er nog mogelijk in droge periodes (nazomer). Een groot deel van het jaar is het bos echter te vochtig zodat exploitatie met machines onmogelijk of onverantwoord is. Vaak zijn rabatten aangelegd. Deze kunnen een belangrijke ecologische en cultuurhistorische betekenis hebben. Ook hier is exploitatie met machines niet mogelijk zonder de rabattenstructuur onherroepelijk te beschadigen. Door het verhoogde risico op windval en de moeilijke exploitatie kan het bosbeheer zich hier best richten op lichtere sortimenten. Zware bomen kunnen gespaard blijven als belangrijke structuurdrager in het bos. De mooiste, best ontwikkelde voorbeelden van dit bostype krijgen best een reservaatsstatuut. Hakhout of niets doen zijn dan de belangrijkste beheersopties (Londo, 1991; Van der Werf, 1991; Bos & Groen, 2001).

Grondwaterafhankelijk:
Niet van toepassing
Ontwikkelingsduur:

De meeste opnamen van dit type vinden we in bossen die maximaal 150 jaar oud zijn.

Natuurwaarde:

Vaak is dit een eerder, jong bostype dat niet zo rijk is aan plantensoorten. De boomlaag is meestal wel gevarieerd. Gemiddeld is de natuurwaarde matig hoog. De goed ontwikkelde voorbeelden van Berken-Elzenbos met Zomereik hebben evenwel een hoge natuurwaarde. Af en toe kan men er ook Rode Lijst-soorten aantreffen zoals de kwetsbare Rode dophei. Dit type is als dusdanig niet aangemeld als habitattype in het Natura 2000-netwerk, maar zowel het Betulo-Quercetum als het Sphagno-Alnetum waartussen het zich bevindt, zijn dat wel (Decleer, 2007).

Recreatieve waarde:

Zachte recreatie is in dit bostype mogelijk op de drogere paden.