Bouwen aan groenexpertise

Mahonie

Berberis aquifolium

Grillig vertakte wintergroene struik met aan het uiteinde van de takken kransen van samengesteld veernervige bladeren. Het hout van stengels en wortels heeft een gele kleur. De bladeren zijn leerachtig, donkergroen met een sterk gestekelde rand. De sterk geurende gele bloemen staan in pluimen aan het uiteinde van de takken. Na de bloei ontwikkelen zich blauw berijpte bessen.

Beheer:

Bestrijding is wenselijk in alle duingebieden. Kiemplanten kunnen handmatig worden uitgetrokken maar volwassen planten zitten stevig verankerd met een uitgebreid wortelstelsel. Manueel uitgraven is hierdoor bijzonder moeilijk omdat de plant weer uitschiet vanaf de afgebroken wortels. Grotere klonen kunnen worden uitgegraven met behulp van een kraan met kasseibak. De uitgraving gebeurt tot een diepte van 60 cm. Plantmateriaal wordt het best uit het substraat gezeefd (bijvoorbeeld met een schuddende trommelzeef. Nabeheer is erg belangrijk om opnieuw uitschietende wortels te verwijderen, wat meestal handmatig of met een schop kan worden uitgevoerd. Let op: bestrijding met glyfosaat van deze soort is sinds januari 2015 in principe niet meer toegelaten op alle terreinen die horen bij een openbare dienst en in de meeste bossen en natuurreservaten. In heel bijzondere gevallen kan een gemotiveerde aanvraag tot afwijking worden ingediend bij de VMM die dan geval per geval wordt beoordeeld.

Uitgebreid:

Bestrijding is wenselijk in alle duingebieden. Kiemplanten kunnen handmatig worden uitgetrokken maar volwassen planten zitten stevig verankerd met een uitgebreid wortelstelsel. Manueel uitgraven is hierdoor bijzonder moeilijk omdat de plant weer uitschiet vanaf de afgebroken wortels. Grotere klonen kunnen worden uitgegraven met behulp van een kraan met kasseibak. Daarvoor wordt eerst alle opgaande vegetatie gekapt. Mahonie kan daarbij gezamenlijk en op dezelfde manier worden aangepakt als andere probleemsoorten in de duinen zoals populieren, rimpelroos, Amerikaanse vogelkers of cotoneasters. Indien praktisch haalbaar (toegankelijkheid gebied) kan het gebruik van (duurder) zwaarder materieel zoals trommelzeven worden overwogen. Deze plant bloeit op het hout van het voorafgaande jaar. Om te voorkomen dat mahonie zich verder verspreidt via zaden, kan er tussen mei en juli worden gemaaid. Alle bestrijdingstechnieken kunnen voor een sterke hergroei zorgen doordat de planten worteluitlopers vormen. Uit experimenten in het kader van 'RINSE'(opent nieuw venster) blijkt dat individuele planten doeltreffend kunnen worden aangepakt door bladbehandeling met een 5% glyfosaat oplossing. Lange wortels sterven daarbij niet helemaal af waardoor hergroei mogelijk is. Controle op hergroei gedurende enkele jaren volgend op de ingreep blijft dus bij elke ingreep noodzakelijk. Indien wordt geopteerd voor een chemische behandeling dient een afwijking op het pesticidenverbod te worden aangevraagd. Gezien het gaat om bladbespuiting die dan nog verschillende jaren moet worden herhaald zullen bij een eventuele goedkeuring een reeks randvoorwaarden blijven gelden (heel beperkt pleksgewijs toepassen, niet in waterwingebieden, niet nabij oppervlaktewater, ....).

Hoogte plant

Minimaal:
30cm
Maximaal
150cm

Licht

Min:
schaduw
Max:
licht

Voedsel

Min:
voedselarm
Max:
voedselarm

Bloeiperiode

Vanaf:
april
Tot:
mei

Vocht

Min:
droog
Max:
droog

Bloemkleur

geel

Bestuiving

insektenbestuiving
Areaal:

De soort is inheems in Noord-Amerika maar wordt reeds lang omwille van haar sierwaarde gekweekt, zowel in private tuinen als in publieke aanplantingen. Hoewel mahonia reeds lang af en toe verwildert is haar echte inburgering een eerder recent fenomeen. De soort slaat mogelijk op uit tuinafval, maar wordt vooral verspreid door bessenetende vogels. Vandaar dat ze vaak groeit op nauwelijks toegankelijke plaatsen (bijvoorbeeld in sommige duinstruwelen, op oude muren).

Verspreiding in Vlaanderen:

In Vlaanderen kan mahonia in principe bijna overal aangetroffen worden gezien haar brede ecologische amplitude. Momenteel blijkt uit de verspreidingskaart een opvallende kern aan de Westkust en rond de steden Antwerpen en Brussel. Merkwaardig is bovendien de concentratie aan waarnemingen tussen Schelde en Leie. In de nabije toekomst zal mahonia zonder twijfel verder uitbreiden in Vlaanderen.

Zaadbank:
geen informatie beschikbaar.
Zaad:
vanaf augustus tot september
Kiemperiode:
vanaf April tot Mei
Gebruik:
drachtplant voor bijen
geneeskrachtige planten
siergewassen
Bladseizoen:
groenblijvend
Levensvorm:
phanerofyt
Geslachtsverdeling:
tweeslachtig
Jarigheid:
meerjarig
Vruchttype:
bes
Vruchtkleur:
blauw
Verbreidingswijze:
afleggers
vogels (inwendig)
worteluitlopers
Verbreidingsstrategie:
een groot aantal wijd-verspreide zaden of sporen
zijdelingse vegetatieve voortplanting
Indigeniteit:
neofyt
Herkomst:
Noord-Amerika
Grime-competitiewaarde:
0.00
Grime-stresswaarde:
0.00
Grime-ruderaliteitswaarde:
0.00
Ecologische amplitude:
smalle amplitude
Gebondenheid aan grondwater:
afreatofyt
Zuurtegraad bodem:
minimum zwak zuur tot maximum basisch

Op droge, bij voorkeur kalkrijke grond in duinen of in stedelijke omgeving. In duingebieden kan ze hoge densiteiten bereiken en komt ze zowel in duingrasland, struweel als bos voor. Mahonia wordt in Vlaanderen in een tamelijk brede waaier aan habitats aangetroffen, zowel uitgesproken stedelijke als natuurlijke. Wellicht gedijt de soort het best in min of meer beschaduwde, droge tot iets vochtige, vaak iets kalkhoudende, matig voedselrijke milieus. Binnen het stedelijke gebied is mahonia een frequente soort in struwelen op verlaten spoorwegterreinen, op kerkhoven, in stadsparken (spontaan), op oude muren... Opvallend en enigszins verontrustend is de recente opmars van mahonia in duinstruweel. Vooral onder duindoorn vormt de soort plaatselijk reeds monospecifieke populaties over meerdere m2 en ze is plaatselijk reeds aspectbepalend. Het is voorlopig onduidelijk in welke mate ze daarbij een reëel gevaar vormt voor de inheemse flora. Opvallend is dat mahonia blijkbaar nergens elders in Europa dergelijk uitgesproken expansief gedrag vertoont.

Habitatrichtlijn 2:
Nee
Habitatrichtlijn 4:
Nee
Beschermd:
Nee
Rode lijst:
criteria niet van toepassing
Zeldzaamheid KFK-klasse:
228-353 kwartierhokken
Invasieve exoot:
Ja
Status ISEIA:
black list
Ecologische impact:
afname biodiversiteit
Motivatie voor bestrijding:

Mahonie wordt reeds lang aangeplant in openbaar groen en tuinen en kan van daaruit verwilderen. Vogels zorgen voor een ruime verbreiding van de zaden. Hoewel de soort momenteel in heel Vlaanderen kan worden teruggevonden, vooral langs infrastructuur in de stedelijke omgeving, is de negatieve impact momenteel beperkt tot de duinen, momenteel voornamelijk aan de westkust. Recent kent de soort een sterke toename in de kustduinen waarbij klonaal grote oppervlaktes worden ingenomen. Hierdoor worden vaak zeldzame inheemse duinplanten verdrongen en versnelt de verstruweling van de duinen. In kustduinen en (nabij) inlandse stuifduinen wordt aangeraden de soort bij opduiken preventief te verwijderen of gevestigde populaties te bestrijden. Elders vormt de plant voorlopig geen noemenswaardige problemen. Prioriteit wordt hierbij gelegd op zaaddragende exemplaren en jonge kiemplanten zodat een verdere verspreiding in de duinen wordt tegengegaan.

In samenwerking met:

Cursussen bij Inverde

Boeken