Bouwen aan groenexpertise

Gegroefde veldsla

Valerianella carinata

Gegroefde veldsla kiemt meestal in de herfst, overwintert als rozet en bloeit in de lente. De plant heeft een gedrongen vorm, vaak breder dan hoog, en de bloemen zijn lichtblauw tot lila. De vrucht is langwerpig en heeft drie duidelijke lengtegroeven. Gegroefde veldsla komt voor op open, zonnige zuidhellingen in de duinen en op dijktaluds langs rivieren.

Areaal:

Het zuidelijke en Atlantische areaal van gegroefde veldsla ligt grotendeels binnen Europa. Het westelijke deel van het disjuncte areaal strekt zich uit van het Altasgebied in Noord- Afrika tot Zuid-Engeland en Nederland. Dat deelareaal heeft zijn oostgrens in West-Duitsland en Noordwest-Italië. Het oostelijke deelareaal strekt zich uit van de Balkan tot de Kaukasus. Volgens de Atlas (VAN ROMPAEY & DELVOSALLE 1972) komt deze soort in België enkel voor in het Maasdistrict en in het Lotharings district, en ontbrak dus in Vlaanderen. Onderzoek van het herbarium (BR) toont echter aan dat gegroefde veldsla wel degelijk in Vlaanderen is gevonden, zij het zeer sporadisch, in de Kempen en aan de kust. Tijdens de periode 1972-2004 is de soort niet meer in de Kempen aangetroffen, maar wel nog aan de kust en in het oostelijke deel van de Leemstreek, langs de Grensmaas en in de Zand- en Zandleemstreek.

Verspreiding in Vlaanderen:

In Vlaanderen is gegroefde veldsla uiterst zeldzaam. Toch is deze archeofyt tijdens de laatste karteerperiode op een iets groter aantal vindplaatsen gevonden. Dat ligt in de lijn van de sterke toename van de soort in Groot-Brittannië (vooral in het zuidwesten). Daar is gegroefde veldsla zelfs algemener geworden dan gewone veldsla. In Duitsland is de soort eveneens sterk toegenomen. Dat staat in contrast met de grote zeldzaamheid van de soort in Nederland, waar ze al tijdens de eerste helft van de twintigste eeuw sterk was achteruitgegaan zonder dat de redenen daarvoor duidelijk zijn.

Legende: vierkant 1939-1971, stip 1972-2004:
Verspreidingskaart

Gegroefde veldsla kiemt gewoonlijk in de herfst, overwintert als rozet en bloeit in de lente. Meestal blijven op de Nederlandse groeiplaatsen de stengelleden en bloeiwijze-assen erg kort, waardoor de plant een gedrongen indruk maakt: vaak is zij meer breed dan hoog. De kroon is lichtblauw tot lila. Voor het overige lijkt zij sterk op Gewone veldsla, waarvan zij alleen door de rijpe vrucht goed te onderscheiden is. Deze is langwerpig, op doorsnede min of meer rond in omtrek, met drie lengtegroeven op de grens van de hokken. Het vruchtbare hokje is dwars geplaatst en loopt uit in een knobbel (de vruchtkelk). De twee onvruchtbare hokjes zijn bijna even groot als het vruchtbare hokje; ze wijken naar buiten toe uiteen en worden door een opvallend diepe lengtegroef gescheiden. 

Gegroefde veldsla komt voor in Zuid- en West-Europa, noordwaarts tot in Noord-Engeland; verder in Zuidwest-Azië en het Atlasgebied. In Nederland is zij op een beperkt aantal plaatsen in het westen, midden en zuiden gevonden. Recent is zij alleen aangetroffen in de duinen van Kennemerland en aan de zuidzijde van de Waal in de omstreken van Nijmegen. Vermoedelijk wordt zij over het hoofd gezien; zo is zij wellicht nog terug te vinden bij 's-Gravenhage, waar zij vroeger vrij veel in de duinen voorkwam. In tegenstelling tot andere Veldsla's is Gegroefde veldsla van een natuurlijk standplaatstype bekend, namelijk open, zonnige zuidhellingen in de duinen. De groeiplaatsen in Kennemerland liggen in niet geheel ontkalkte binnenduinen; bij 's-Gravenhage kwam de plant tot vlak bij zee voor. De aantallen wisselen sterk met het jaar. Begeleiders zijn onder meer Ruw vergeet-mij-nietje (Myosotis ramosissima), Veldereprijs (Veronica arvensis), Zandhoornbloem (Cerastium semidecandrum) en Smal fakkelgras (Koeleria macrantha). Langs de rivieren is Gegroefde veldsla onder meer op open dijktaluds aangetroffen. Eertijds stond zij ook wel in akkers. In de omstreken van Luik staat zij nu nog in moestuintjes en op begraafplaatsen, waar zij veel forser wordt dan bij ons.  

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1988 (deel 3) 

Indigeniteit:
archeofyt
Grime-competitiewaarde:
0.00
Grime-stresswaarde:
0.00
Grime-ruderaliteitswaarde:
0.00

Gegroefde veldsla is een eenjarige soort die tijdens de herfst kiemt en in de lente bloeit. Ze groeit meestal in zandige of grazige weg- of spoorwegbermen, maar soms ook in akkerranden, op oude muren, op kalkrotsen, op grind en sintels of in tuinen. Daarnaast komt de soort ook voor op meer natuurlijke standplaatsen, namelijk op open, zonnige zuidhellingen in de duinen. Ze houdt van een mild en warm klimaat.

Habitatrichtlijn 2:
Nee
Habitatrichtlijn 4:
Nee
Beschermd:
Nee
Sieber codes:
AK2
AK3
Rode lijst:
bedreigd
Zeldzaamheid KFK-klasse:
1-17 kwartierhokken
Invasieve exoot:
Nee
In samenwerking met:
Auteur atlasteksten:
Anne Ronse

Cursussen bij Inverde

Boeken