Cotoneastergroep

Het geslacht Cotoneaster (Rosaceae) komt voor in grote delen van gematigd Eurazië, met een duidelijk centrum van diversiteit in de bergen van China en de Himalaya. Dit gebied is eveneens de oorsprong van de meeste gecultiveerde en verwilderde Cotoneaster spp. in West-Europa (Dickoré & Kasparek 2010). De taxonomie van dit geslacht wordt bemoeilijkt door onderlinge hybridevorming en apomixis (aseksuele reproductie zonder bevruchting, waarbij de nakomelingen over het algemeen identiek zijn aan de moederplant). Fryer & Hylmö (2009) erkennen in hun monografie ongeveer 400 taxa, hoewel in de tuinbouw gecultiveerde taxa gemakkelijk als ‘soorten’ worden beschouwd. In de praktijk is er echter, hoewel vele soorten apomictisch zijn en weinig variëren (Fryer 1998), weinig overeenstemming over de afbakening van soorten. Een revisie door Lingdi & Brach (2003) erkende wereldwijd slechts 90 soorten, waarvan er 59 in China voorkomen. Het is echter niet vanzelfsprekend om de soortconcepten van Lingdi & Brach (2003) te gebruiken voor genaturaliseerde cotoneasters in West-Europa, aangezien deze meestal afkomstig zijn van gecultiveerde planten. Als gevolg hiervan bestaat er ook veel onenigheid onder Europese botanici. Terwijl Stace (2010) 86 taxa erkent voor de Britse eilanden, aanvaarden Dickoré & Kasparek (2010) slechts 20 soorten voor Centraal-Europa, waarvan zeven inheems zijn in Europa. Dit toont aan dat een betrouwbaar regionaal taxonomisch kader essentieel is om te beginnen met het bestuderen van verwilderde Cotoneaster spp.

De uitgebreide studie van Verloove (2013) biedt een dergelijk kader voor België. Volgens deze auteur zijn in België in het wild 30 niet inheemse Cotoneaster-taxa waargenomen. Slechts 12 soorten komen echter in aanzienlijke aantallen voor, waaronder de inheemse C. integerrimus. Deze soort groeit op kalkrijke, rotsachtige bodems en is beperkt tot Wallonië. In Nederland werden tot 2015 18 soorten en hybriden aangetroffen (Boer 2015). De invasie in kustduinen is nog beperkt in omvang. Binnen Europa lijken verschillende verwilderde cotoneasters wijdverbreid van Centraal-Europa, tot in Zuid-Scandinavië. Volgens de GBIF-database is Cotoneaster horizontalis het meest verspreid, of wordt deze het beste onderzocht. Cotoneaster horizontalis is echter niet de meest voorkomende soort langs de kust, omdat hij rotsachtige habitats verkiest.

Hoewel er een grote verscheidenheid aan groeivormen is, delen alle andere soorten die in de natuur worden aangetroffen een oorsprong als tuinontsnapping (uit particuliere tuinen of openbaar groen). Tientallen soorten worden gekweekt in tuincentra. De planten worden gewaardeerd omdat ze groenblijvend kunnen zijn, gebruikt kunnen worden als haagplant of bodembedekker, en kleurrijke bessen hebben. Ondanks deze sierwaarde laten Cotoneaster-soorten in België een relatief late uitbreiding in het wild zien. De eerste waarnemingen dateren uit de jaren 1950 (C. simonsii en anderen). De atlas van de Vlaamse flora (Van Landuyt et al. 2006) beschrijft C. dielsianus, C. horizontalis, C. rhederi, C. salicifolius en C. sternianus. Cotoneaster horizontalis als de enige met een aanzienlijk aantal waarnemingen. Sindsdien zijn veel meer soorten (>30) aanwezig in het gebied (cf. Florabank, waarnemingen.be), maar veel zijn zeldzaam met <20 waarnemingen. Dit illustreert gedeeltelijk de relatief late uitbreiding, hoewel dit beeld zeker vertekend wordt door een gebrek aan belangstelling onder botanici. In het afgelopen decennium is er echter zowel een uitbreiding van de soorten als een toename van de belangstelling onder natuurliefhebbers waargenomen, ongetwijfeld gestimuleerd door het succes van het burgerwetenschapsplatform www.waarnemingen.be(opent nieuw venster) (Vanreusel et al. 2022). 

Bovenstaande tekst en referenties komen volledig uit Adriaens et al., 2022