Zandwolfsmelk

Zandwolfsmelk is een lage tot middelhoge, overblijvende, blauwgrijze plant die rond het begin van de zomer en soms later bloeit. De dikke wortel kan meer dan een meter diep reiken. De bladeren van nog niet bloeiende stengels liggen dakpansgewijs over elkaar. Door hun leerachtige structuur en opvallend lichte, matte kleur onderscheiden de bladeren zich van die van Heksenmelk, waarmee Zandwolfsmelk vaak wordt verward. Bij Zandwolfsmelk springen de middennerf en bladrand aan de bovenkant van de bladeren uit, terwijl dit bij Heksenmelk aan de onderkant is. Het betrouwbaarste kenmerk van de bladeren van Zandwolfsmelk is dat aan de voet van de hoofdnerf onder een scherpe hoek twee zijnerven ontspringen, die halverwege het blad nabij de bladrand eindigen. De bladtop is spits en stekelpuntig. Tijdens de bloei heeft de bloeiwijze een groenachtige tot citroengele kleur, en de honingklieren op de rand van de schijnbloemen zijn min of meer ovaal, met afgeplatte buitenkant of enigszins nier-achtig met de holle kant naar buiten; de uiteinden zijn afgerond. Klieren van deze vorm komen soms ook bij Heksenmelk en Cipreswolfsmelk voor, wat tot determinatiefouten leidt. Dode stengels van het vorige jaar blijven vaak lang staan.

Zandwolfsmelk is een steppeplant met een hoofdverspreidingsgebied van Oost-Europa tot Midden-Azië. In Nederland en Duitsland is de plant strikt gebonden aan rivierdalen. In Nederland is ze zeldzaam geworden, vooral langs de IJssel, in de Liemers en de Over-Betuwe, en in Midden-Limburg en Noord-Brabant langs de Maas. Dankzij haar diepe wortel en grijzige, stevige loof kan Zandwolfsmelk droogte en temperatuurschommelingen doorstaan, maar ze verdwijnt snel bij bemesting door concurrentie met grassen en andere gewassen. Ze groeit op zonnige hellingen en bermen, op kalkhoudend en niet te voedselarm rivierzand. Beweiding en afbranden helpen bij het behoud van haar leefgebied. Ze groeit ook op spoorwegterreinen nabij rivieren en vertoont ecologische overeenkomsten met Echte kruisdistel (Eryngium campestre), en wordt vaak vergezeld door Cipreswolfsmelk en Heksenmelk.

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1988 (deel 3)