Dwergstern

Leefgebied en trend

De Dwergstern is onze kleinste sternensoort en is maar half zo groot als de Visdief. In zomerkleed is een zwarte kopkap en wit voorhoofd aanwezig; de snavel is geel met een kleine zwarte punt. De bovendelen zijn overwegend lichtgrijs, de onderdelen wit. In de vlucht vallen de lichtjes gevorkte staart, de smalle vleugels en de donkergrijze buitenste handpennen goed op. De poten zijn geel. Juveniele vogels hebben net als de volwassen vogels in winterkleed een donkere snavel, maar zien er verder geheel anders uit door de zwaar geschubde bovendelen (als juveniele Grote en Dougalls stern) en meer effen donkere handpennen. Naast het (veel) kleinere formaat verschillen ze van juveniele Grote en Dougalls sterns door de lichte poten. Afgezien van één legsel in de Waaslandhaven in Antwerpen in 1999, heeft Dwergstern altijd aan de kust gebroed. Historisch gezien broedde de soort op de toen nog rustige stranden aan de Westkust en in het Zwin, maar in de tweede helft van de twintigste eeuw is die daar nagenoeg verdwenen. Als typische pionier heeft de soort vrijwel meteen en massaal gereageerd op het beschikbaar komen van grote zandige terreinen bij de uitbouw van de Voorhaven van Zeebrugge. Tot 1997 kwamen hier voortdurend nieuw opgespoten terreinen beschikbaar, maar daarna nam de oppervlakte aan pionierhabitat snel af en wist de soort zich - weliswaar in lagere aantallen - te handhaven op restgronden en speciaal voor deze soort aangelegde schelpenbanken. Vanaf de afsluiting van het VNR Baai van Heist (1998) werd de dynamische en steenrijke westelijke strandzone lange tijd gebruikt als broedplaats. Toen in 2000 de eerste opspuitingen van het Sternenschiereiland langs de Oostdam van Zeebrugge gereed waren, werd ook dit gebied meteen gekoloniseerd. En ook direct na de realisatie van de broedeilanden in het Zwin (2014), zagen we deze pioniersoort hier kortstondig verschijnen als broedvogel. Maar ondanks de volgehouden creatie van nieuw broedhabitat wist de soort zich niet te handhaven in Vlaanderen. Tussen 1997 en 2018 bleven de aantallen achteruitgaan. Deels door gebrek aan voldoende dynamiek (bijvoorbeeld in het Zwin), maar vooral door verstoring door landroofdieren (Sternenschiereiland en Baai van Heist). In 2018 broedden er nog 23 paar in Zeebrugge, maar de nesten gingen uiteindelijk allemaal verloren. Wat voor Visdief heeft gewerkt, namelijk het afrasteren van stukken broedgebied met een elektrische omheining, was niet mogelijk voor deze soort omdat hij broedt op de grens van water en land. Dynamische eilanden vormen de enige duurzame oplossing om de soort te behoeden. De trend in Nederland staat in schril contrast met de situatie in Vlaanderen. In 2017 bedroeg de populatie er naar schatting 1000-1010 paar, evenveel als in de eerste helft van de 20ste eeuw. Daarmee trad volledig herstel op na de crash in de jaren 1960 door pesticiden-lozing. Het overgrote deel broedt in het Waddengebied en in de Delta. In het Delta-gebied werd een piek bereikt in 2013 (735 paar), maar daarna volgde een forse terugval (310 paar in 2018).