Bouwen aan groenexpertise

Heelbeen

Holosteum umbellatum

is een indicator van een goede toestand voor

Natuurstreefbeeld: Soortenrijke akkers (b*)

Hoogte plant

Minimaal:
2cm
Maximaal
25cm

Licht

Min:
lichte schaduw
Max:
volle zon

Voedsel

Min:
voedselarm
Max:
voedselarm

Bloeiperiode

Vanaf:
maart
Tot:
mei

Vocht

Min:
droog
Max:
droog

Bloemkleur

wit
rood, rose

Bestuiving

insektenbestuiving
Areaal:

Heelbeen komt in grote delen van Zuid-, Midden en West- Europa voor. De soort komt voor in het hele Middellandse-Zeegebied en noordwaarts tot Denemarken. De juiste herkomst van de huidige Vlaamse populaties is niet helemaal duidelijk. Het valt niet uit te sluiten dat haar inheemse populaties in Vlaanderen zo goed als uitgestorven zijn en dat de actuele groeiplaatsen van vreemde oorsprong zijn (bv. aangevoerd met goederentransport). In Wallonië is de soort uiterst zeldzaam en komt ze hoofdzakelijk voor in Lotharingen. Een recent overzicht ontbreekt echter.

Verspreiding in Vlaanderen:

De juiste verspreiding van heelbeen in Vlaanderen is moeilijk in te schatten: enerzijds bloeit de soort uitzonderlijk vroeg, anderzijds is ze vaak zeer klein en onopvallend. Daardoor wordt ze mogelijk over het hoofd gezien. In het westen van Vlaanderen (provincies West- en Oost-Vlaanderen) is heelbeen sinds 1998 (HOSTE & VERLOOVE 1999; VERLOOVE 2000) gevonden langs talrijke spoorlijnen, zowel langs trajecten die nog gebruikt worden als langs trajecten die in onbruik geraakt zijn (maar wel nog periodiek met herbiciden behandeld worden). Daarnaast wordt heelbeen nog vaker aangetroffen op veel rangeerstations. Ongetwijfeld komt de soort ook elders in Vlaanderen in gelijkaardige omstandigheden voor, hoewel ze naar het oosten toe blijkbaar beduidend minder gevonden is.

Legende: vierkant 1939-1971, stip 1972-2004:
Verspreidingskaart
Kiemperiode:
vanaf Direct
Gebruik:
geen nuttig gebruik
Bladseizoen:
overwinterend groen
Worteldiepte:
10cm
Levensvorm:
therofyt
Geslachtsverdeling:
tweeslachtig
Vruchttype:
doosvrucht
Vruchtkleur:
onopvallend
Verbreidingswijze:
windstrooier
Indigeniteit:
inheems
Herkomst:
oorspronkelijk inheems
Grime-competitiewaarde:
0.00
Grime-stresswaarde:
0.00
Grime-ruderaliteitswaarde:
0.00
Ellenberg licht:
lichtplanten
Ellenberg vocht:
indicator van droge standplaatsen
Ellenberg pH:
indifferent
Ellenberg voedselrijkdom:
zeer stikstofarme bodem / stikstofarme bodem
Ecologische amplitude:
smalle amplitude
Gebondenheid aan grondwater:
afreatofyt
Zuurtegraad bodem:
minimum zwak zuur tot maximum zwak zuur

Heelbeen was vroeger in Vlaanderen een onkruid in graanakkers, voornamelijk in de Zand- en Zandleemstreek. In dergelijke milieus is de soort in de voorbije eeuw spectaculair achteruitgegaan, in die mate zelfs dat ze waarschijnlijk nagenoeg verdwenen was in Vlaanderen. Sinds enkele jaren kent heelbeen een opmerkelijke terugkeer, weliswaar in een nieuw biotoop dat perfect aan haar habitatpreferenties tegemoetkomt: spoorwegterreinen, grindpaadjes langs spoorwegen of op kerkhoven enz. De soort bloeit uitzonderlijk vroeg (vaak al in februari) en heeft al zaad gevormd vooraleer haar groeiplaats met herbiciden bewerkt wordt. Door de toepassing van onkruidverdelgers blijft haar standplaats open en kunnen de populaties van heelbeen blijven voortbestaan. Haar standplaatsen zijn steeds stenig, zonnig, droog en meestal op eerder voedselarm substraat.

Habitatrichtlijn 2:
Nee
Habitatrichtlijn 4:
Nee
Beschermd:
Nee
Rode lijst:
zeldzaam
Zeldzaamheid KFK-klasse:
18-59 kwartierhokken
Invasieve exoot:
Nee
In samenwerking met:
Auteur atlasteksten:
Filip Verloove, Ivan Hoste
Referenties
  • Van Landuyt W., Hoste I., Vanhecke L., Van den Bremt P. Vercruysse W. & De Beer D. (red.) 2006. Atlas van de Flora van Vlaanderen en het Brussels gewest. Nationale Plantentuin en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek i.s.m. Flo.Wer vzw.

Cursussen bij Inverde

Boeken