Bouwen aan groenexpertise

Plaggen

Verwijderen van toplaag

Definitie:

Bij plaggen wordt de bodem afgeschraapt en verwijder je al de vegetatie en het strooisel. Meestal plag je tussen een diepte van 5 tot 10 cm om de vegetatiezode (dus ook de wortels) te verwijderen. Het verwijderen van minerale bodem is niet de bedoeling. Op zandgronden bekom je na het plaggen best een zwart-wit patroon, waarbij de zwarte vlekken een dunne organische laag zijn met daarin zaden vanuit de zaadbank. Plaggen is een beheertechniek die vooral wordt toegepast op de heide.

Bij plaggen denk je best aan:

  • Reliëfvolgend plaggen net tot op de minerale bodem. Dieper plaggen zal de aanwezig zaadbank volledig verwijderen.
  • Het laten liggen van een beperkte hoeveelheid organisch materiaal (zwart-wit patroon) is nuttig voor herstel vanuit de zaadbank.
  • Kleinschalig plaggen of plaggen via een visgraatmotief is nodig. Zodat herstel vanuit aanliggende niet geplagde delen mogelijk is.
  • Plaggen van nat naar droog zorgt voor een gradiënt op de plagplek welke zorgt voor meer diversiteit.
  • Zorg ervoor dat je plagplek niet langdurig onder water komt te staan doordat je een badkuip hebt gegraven. Indien je een soort badkuip hebt zorg je voor afwatering.
  • Kwetsbare populaties van fauna en flora mag je niet mee plaggen.
  • Zorg dat je bij het plaggen geen archeologische relicten stuk maakt.
  • Na het plaggen op arme zure droge zandgronden is het meestal nodig te bekalken met ongeveer 2 ton kalk per ha.
  • Plaggen in de heide wordt best gedaan van augustus tot oktober.

Voordelen van plaggen:

  1. Er is een afvoer van veel nutriënten zoals van stikstof maar ook van fosfaat. Afvoer van fosfaat is op zure arme zandgronden geen voordeel maar een nadeel.
  2. Snelle en goede verwijderen van strooisel en vegetatie is nuttig indien er een ongewenste vegetatie aanwezig is. Dit is het meest nuttig bij een dominantie van Pijpenstrootje, Pitrus, Bochtige smele of een andere dominante soort.
  3. Er ontstaat een pionierssituatie die nuttig is voor een aantal soorten. Bijvoorbeeld open droge graslanden, open plekken in de droge heide en open plekken met zonnedauw, Witte en Bruine snavelbies en Moeraswolfsklauw in de natte heide.
  4. Het maaiveld kan verlagen, wat in het geval van ionenrijke kwel goed is om verdere verzuring tegen te gaan.

Nadelen van plaggen:

  1. Er is afvoer van mineralen die nodig zijn in mineraalarme systemen zoals de heide. Niet alleen zijn deze mineralen nodig als nutriënten voor plantengroei, ook gaan ze door hun bufferende werking verzuring tegen.
  2. Het is een zeer zware verstoring voor fauna en flora, op de plagplek zelf is alles vernietigd.
  3. Er ontstaat een kale bodem waarop veel bomen kunnen kiemen.
  4. Het bodemniveau kan verlagen, waardoor een nattere situatie ontstaat.
  5. Het is een vrij dure maatregel.
  6. Werd vroeger en nu soms nog op veel te grote oppervlaktes toegepast.

Alternatieven voor plaggen bij heideherstel: -

  1. Intensieve stootbegrazing op vergraste heide kan ook de vergrassing terugdringen.
  2. Brandbeheer in combinatie met begrazing kan ook vergrassing terugdringen.
  3. Voor kleinschalig plaggen (wat je doet voor het behouden van pionierssituaties) zijn geen echte alternatieven. Begrazing, recreatie of windwerking kan wel zorgen dat de pionierssituatie langer standhoudt.
Uitgebreid:

Plaggen is een maatregel die de bovenste verzuurde bodemlaag verwijdert (Dumortier et al. 2003). Door een plagbeheer verlaagt ook het maaiveld, wat in sommige percelen de invloed van buff erend grondwater kan verhogen. Anderzijds wordt door plaggen een belangrijke hoeveelheid bodemorganisch materiaal verwijderd, wat vooral voor armere zandbodems nadelig is voor de buff ercapaciteit. Een studie van 86 plagplekken in vochtige heiden in België toonde aan dat in 60% van de gevallen de pH lager ligt dan 4,0. Na plaggen daalt de pH meestal nog verder van 4 naar 3,7 (Sansen & Koedam 1996). Het natuurrapport van 2003 geeft verder nog aandacht aan het eff ect van plaggen op de kieming van Klokjesgentiaan (Dumortier et al. 2003). Vergelijkend onderzoek toonde aan dat er nauwelijks tot geen Klokjesgentianen kiemen op plagplekken waar de bodem-pH lager is dan 4,2 (Vanreusel & Smets 2002). Alleen waar invloed is van kalkrijk, al dan niet gebiedsvreemd, water werden hogere pH’s opgemeten en kiemden Klokjesgentianen. Plaggen levert dus niet altijd het verhoopte eff ect op. De studie van Dorland et al. (2004) toont dat op geplagde percelen de omzetting van ammonium naar nitraat (nitrifi catieproces) vertraagt (Van Breemen & Van Dijk 1988), waardoor meer ammonium dan nitraat voorkomt in de bodemoplossing, wat nadelig is voor de biodiversiteit (zie boven).

Lectuur:

Hermy, M., de Blust, G. & Slootmaekers M. red. (2004). Natuurbeheer, Davidsfonds, 452 p. Smits, J. & Noordijk, J. (2013). Heidebeheer, KNNV Uitgeverij, 163 p. Van Uytvanck J. & De Blust Geert red. (2012). Handboek voor beheerders, Europese natuurdoelstellingen op het terrein, uitgeverij Lannoo,302 p.