Bouwen aan groenexpertise

Natuurtype: Essen-Elzenbos met Grote brandnetel

Deze rompgemeenschap omvat voornamelijk recente populierenaanplantingen. Soms zijn ook Gewone es, Zomereik, Gewone esdoorn of Zwarte els aanwezig. In de struiklaag is Gewone vlier het meest voorkomend. In de kruidlaag worden slechts weinig bossoorten aangetroffen. Het bostype wordt gedomineerd door zeer algemene stikstofminnende en ruderale soorten: Grote brandnetel, Hondsdraf, Kleefkruid, Gewone berenklauw, Gewone smeerwortel, Gewone hennepnetel, … . Het is het minst soortenrijke type van de Essen-Elzenbossen.
Verspreiding:

Dit bostype komt verspreid over heel Vlaanderen voor. Met 121 opnamen in het vegetatiemeetnet van de bosinventarisatie (Bos & Groen, 2001) heeft het een aandeel van 10,3 % van het actuele Vlaamse bosareaal of een oppervlakte van ca. 15000 ha.

Bodem:

Dit bostype komt op allerlei bodemtypes voor, van zand tot zware klei, maar heeft een voorkeur voor matig natte tot zeer natte bodems, meestal zonder profielontwikkeling.

Ellenbergwaarden:

Het Essen-Elzenbos met Grote brandnetel bestaat vooral uit halfschaduw- tot lichtverdragende planten van frisse tot vochtige, stikstofrijke, zwak zure bodems.

Natuurbeheer (onderhoudsbeheer) uitgebreid:

Om wille van de beperkte natuurwaarde van homogene populierenaanplanten, stimuleert de Vlaamse overheid de omvorming naar gemengde loofbossen. Gezien de belangrijke economische perspectieven zal populierenteelt echter ook in de toekomst een prominente rol in dit bostype blijven spelen. Mits rekening wordt gehouden met een aantal belangrijke randvoorwaarden (onderetage, bijmenging, strikte exploitatievoorwaarden) kan deze vorm van bosbouw ook voldoen aan de vooropgestelde duurzaamheidscriteria. Ook bij nieuwe bebossingen kan het aanplanten van populieren een goede maatregel zijn. Door het uitstekend strooisel voorkomt populier een eventuele bodemdegradatie en de snelle groei zorgt voor de snelle creatie van een bosklimaat, zeker wanneer een onderetage van streekeigen loofhout wordt voorzien. Na de eerste generatie populieren kan men ervoor opteren deze onderetage te laten uitgroeien tot een inheems loofbos. Wanneer het bos voldoende schaduwrijk wordt, zullen de ruigtekruiden plaats maken voor echte bosplanten. De kolonisatie door bosplanten gaat sneller wanneer het nieuwe bos gelegen is naast een bestaand (oud-) bos of oude houtkant waarin de bosplanten zich konden handhaven (Peterken & Game, 1984; Bossuyt et al., 1999b; Verheyen et al., 2004). Naast populierenteelt zijn ook andere vormen van bosbouw mogelijk: zowel hakhout-, middelhout- als hooghoutbeheer op basis van gemengd loofhout van Es, Els en op drogere standplaatsen ook talrijke andere boomsoorten (Linde, Eik, Haagbeuk, …) behoren tot de mogelijkheden. De hoge bodemvruchtbaarheid biedt goede economische perspectieven zowel naar kwaliteit als naar kwantiteit. De goede bodemomstandigheden kunnen worden behouden door menging na te streven en dominantie van soorten die verzurend werken (Els, Eik, Tamme kastanje, Beuk) te vermijden (Hommel et al., 2007). In reservaten kan men dit bostype spontaan laten evolueren. Ingeplante populieren hoeven niet verwijderd te worden. De bomen verdwijnen op termijn vanzelf en vormen ondertussen een interessant structuur- en dood hout element. Om de homogene structuur te doorbreken of de spontane omvorming te initiëren of te sturen kunnen eventueel een aantal bomen worden geringd, éénmalig of elk jaar enkele (Verstraeten et al., 2003). Wanneer dit bostype ontstaan is door degradatie van een waardevol (oud) bos, moet worden nagegaan wat de oorzaak van de degradatie is en in hoeverre deze omkeerbaar is. Daarna kunnen eventuele herstelmaatregelen uitgewerkt worden.

Grondwaterafhankelijk:
Niet van toepassing
Ontwikkelingsduur:

De overgrote meerderheid van de opnamen van deze rompgemeenschap situeert zich in jong bos. Het gaat dan ook meestal om populierenaanplantingen op voormalige graslanden of akkers.

Natuurwaarde:

Dit bostype is meestal ontstaan door recente beplantingen, meestal met populier, van voormalige voedselrijke graslanden of akkers. De dominantie van Grote brandnetel en andere ruigtekruiden heeft te maken met het hoge nutriënten- en vooral fosforgehalte van de voormalige landbouwgrond waarop ze aangeplant zijn en met de bodemverstoringen en lichtrijke situaties (door de korte omlooptijden en ruime plantafstanden) die gebruikelijk zijn bij populierenteelt (Verstraeten et al., 2003). Dominantie van Grote brandnetel kan ook ontstaan door verdroging of eutrofiëring van een Essen-Elzenbos, Iepen-Essenbos of Elzenbroekbos. Op termijn kan dit jonge bostype evolueren naar een Essen-Elzenbos met Bloedzuring (bostype D5) of een Essen-Elzenbos met Gevlekte aronskelk (bostype D6).

Recreatieve waarde:

De recreatieve waarde is eerder beperkt.