Bokkenorchis

Bokkenorchis is een middelhoge tot hoge voorzomerbloeier van forser postuur dan de meeste inheemse Orchideeën. In vegetatieve kenmerken komt zij in hoofdzaak met het geslacht Orchis overeen. De onderste bladeren komen al in het najaar boven de grond en verdorren voor of tijdens de bloei. De tros is lang-kegelvormig. De bloemen zijn groenig-vuilwit met een vrij onopvallende, licht paarsrode tekening, en verspreiden een bokkengeur. Sepalen en petalen kleven samen tot een helm. De lip draagt aan de basis een korte spoor en is gedeeld in drie lijnvormige, gekrulde slippen, waarvan de middelste tot ruim vier centimeter lang kunnen worden, aanvankelijk spiraalsgewijs opgerold is en een tweetandige top heeft. De twee stuifmeelklompjes hebben een gezamenlijk hechtschijfje, omhuld door een beursje.

Bokkenorchis komt voor in het Middellandse-Zeegebied en verder noordwaarts in West- en Midden-Europa tot Midden-Engeland en Midden-Duitsland. Voor Nederland zijn incidentele vondsten bekend uit de Hollandse duinen en het Deltagebied; lang geleden is zij voorts in Zuid-Limburg aangetroffen. Op Voorne werd zij gedurende een reeks van jaren waargenomen; zij wist er zich uit te breiden tot een achttal exemplaren, die echter aan konijnenvraat ten offer vielen. Tussen de twee vondsten bij Katwijk ligt ruim negentig jaar. Op een paar andere plekken in de duinen is zij slechts eenmaal aangetroffen. In de Vlaamse duinen komt zij op een enkele plek bestendiger voor. Evenals bij ons heeft zij ook in Midden-Engeland en Midden-Duitsland in de loop van de 20ste eeuw nogal wat bokkesprongen gemaakt aan de noordrand van haar areaal.

Bokkenorchis groeit in de kalkrijke duinen op grazige, niet al te droge, humeuze plekken en tussen laag struweel, samen met onder meer Geel walstro (Galium verum) en Gewone rolklaver (Lotus corniculatus subsp. corniculatus). Een van de recente vondsten werd gedaan in een aanplanting van Rimpelroos (Rosa rugosa). In Zeeland is zij op zandige, vrij schrale dijkhellingen gevonden. In naburige landen groeit zij dikwijls op wat 'rommelige' plekken in bermen en licht verruigd grasland op kalkrijke grond.

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1994 (deel 5)