Trosvlier

Trosvlier of bergvlier is een meestal vrij hoge struik, die in de eerste helft van de lente bloeit en tegelijk in bloei en in blad komt. De takken bevatten geel tot roestkleurig merg. 's Winters eindigen ze gewoonlijk in een tweetal dikke knoppen met daartussen een verkommerd stengeltopje. De bladeren hebben gewoonlijk een vijftal langwerpig-eironde, lang toegespitste deelblaadjes. De bloemen staan in eivormige pluimen aan korte zijloten, die in het najaar afvallen. De bloemkroon is groengeel; de kroonslippen vallen afzonderlijk af. De helmknoppen zijn geel. In de vruchttijd, die al in de zomer begint, lijken de pluimen op kleine druiventrosjes; vandaar de naam van de struik. De bolronde, vuurrode steenvruchten genieten veel minder belangstelling van vogels dan de vruchten van gewone vlier. 

Trosvlier komt in tal van vormen in de gematigde zone van het hele noordelijk halfrond voor. In Europa was hij oorspronkelijk tot Zuid- en Midden-Europese gebergten beperkt, maar in de laatste eeuwen heeft hij zich uitgebreid over de landen rondom Noord- en Oostzee. In Nederland kwam hij halverwege de vorige eeuw alleen in Zuid-Limburg voor. Als sierstruik en ook bij herbebossing wordt hij veel aangeplant. In de loop van de 20ste eeuw is hij op de pleistocene zandstreken en in sommige lage veengebieden ingeburgerd en plaatselijk vrij algemeen geworden; de uitbreiding gaat nog steeds door. Op de Waddeneilanden en in een groot deel van het Deltagebied ontbreekt de plant tot dusver. Trosvlier is te beschouwen als de tegenhanger van gewone vlier op zure zand-, leem- en veenbodem. In het algemeen is hij kenmerkend voor plekken waar ruwe humus, die in de schaduw moeizaam verteerde, aan het licht is blootgesteld en daar versneld wordt afgebroken. Zelf produceert hij goed afbreekbaar bladafval, zodat hij als 'bodemverbeteraar' geldt. Hij groeit op lichte plekken in bossen en langs de rand daarvan, en vooral op kap-, brand- en stormvlakten die al enige jaren braak liggen. Hier kan hij samen met jonge berken (Betula spp.), boswilg (Salix caprea), framboos (Rubus idaeus) en diverse bramen (microsoorten van Rubus fruticosus) een dicht struweel vormen. 

Een eeuw geleden beperkte trosvlier zich in ons land tot plateauranden in Zuid-Limburg. Het eerstvolgende deel van Nederland waar trosvlier vaste voet kreeg, was de omgeving van Wageningen; ook hier vestigde hij zich op de bovenrand van hellingen. Inmiddels is de struik echter volop in de laagvlakte afgedaald. Hij staat bijvoorbeeld aan randen van bosaanplantingen - zowel loof- als naaldhout -, in houtwallen en in eendenkooien; ook wel langs vennen, waar 'landbouwwater' met meststoffen binnendringt. Het is opmerkelijk dat bosranden en kapvlakten op zure bodem zozeer door neofieten worden bevolkt. Behalve trosvlier treden onder meer Amerikaans krentenboompje (Amelanchier lamarckii) en Amerikaanse vogelkers (Prunus serotina) op de voorgrond, terwijl voor een groot deel van ons land ook gewoon vingerhoedskruid tot deze categorie te rekenen is. Vermoedelijk wordt hun vestiging op van nature arme bodem bevorderd door de bemesting die in de vorm van zure neerslag op het land neerdaalt.  

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1988 (deel 3)