Bouwen aan groenexpertise

Borstelkrans

Clinopodium vulgare

Borstelkrans is een middelhoge, grijsharige zomer- en herfstbloeier met uitlopers en meestal opstijgende bloeistengels. De bloemen staan in dichte, hoofdachtige schijnkransen met schutblaadjes die op kelktanden lijken, waardoor de bloeiwijze rijker lijkt. De bloemkroon is donkerroze en steekt slechts enkele bloemen uit de krans.

is een indicator van een goede toestand voor

Natuurstreefbeeld: Droge kalkgraslanden en struweel op kalkbodem (6210)

Hoogte plant

Minimaal:
30cm
Maximaal
60cm

Licht

Min:
lichte schaduw
Max:
volle zon

Voedsel

Min:
voedselarm
Max:
voedselarm

Bloeiperiode

Vanaf:
juli
Tot:
september

Vocht

Min:
vochtig
Max:
vochtig

Bloemkleur

paars, violet, purper, lila
rood, rose

Bestuiving

bijen, hommels e.a.
dag- en nachtvlinders
Areaal:

Borstelkrans heeft een vrij ruime, maar onderbroken verspreiding in de gematigde streken van het noordelijk halfrond. De soort komt voor in Noord-Afrika (aan de noordrand van het At- lasgebergte), in Europa (met uitzondering van het noorden van Scandinavië), in Azië (oostwaarts tot Japan) en in het oosten van Noord-Amerika. In België is borstelkrans vooral algemeen ten zuiden van de lijn Samber-Maas, met name in de kalkrijke regio's.

Verspreiding in Vlaanderen:

In Vlaanderen is borstelkrans globaal zeldzaam. De soort groeit vooral in de Leemstreek, waar ze achteruitgaat, de Voerstreek en het Oost-Vlaamse Krekengebied.

Legende: vierkant 1939-1971, stip 1972-2004:
Verspreidingskaart

Borstelkrans is een middelhoge, dicht grijsharige zomer- en herfstbloeier met uitlopers en meestal opstijgende bloeistengels. De bloemen staan in dichte, op hoofdjes lijkende, vrij ver uiteenstaande schijnkransen, die op de vertakkingspunten priemvormige schutblaadjes dragen. Deze reiken even hoog als de kelktanden, waarop ze sterk lijken. De schijnkrans lijkt daardoor rijkbloemiger dan hij in feite is; bovendien gaan de bloemknoppen geheel schuil onder schutblaadjes en kelktanden, zodat de paar bloemkronen die buiten de 'Borstelkrans' uitsteken, een vereenzaamde indruk maken. De kelkbuis is gekromd; de veel langere kroon is donkerroze. Vaak eindigt de stengel abrupt in de bovenste schijnkrans. Borstelkrans komt - in enige ondersoorten - verspreid over het noordelijk halfrond in gematigde streken voor. In Nederland is hij zeldzaam; alleen in Zuid-Limburg komt hij meer voor. Verder heeft Borstelkrans enige vindplaatsen aan de rand van de rivierdalen in Oost- en Midden-Nederland en in de duinen, hoofdzakelijk tussen Zandvoort en Noordwijk. Sporadisch komt de plant voor in Zeeuws-Vlaanderen, om Utrecht, in Twente en in de Noordoostpolder. 

Borstelkrans is een zoomplant van kalkhoudende, matig stikstofhoudende, droge, lichte en doorlatende grond. Meestal staat hij op zonnige hellingen, soms in lichte schaduw. In Zuid-Limburg groeit hij in hoofdzaak op krijt, maar ook op kalkrijke löss, en wel aan bosranden, op kapvlakten, tussen langhalmig gras in ruige kalkgraslanden en op steengruis dat aan de hellingvoet 'puinkegels' vormt. In de middenduinen staat Borstelkrans tussen laag struweel op onvergraven duinruggen. Een van de weinige overgebleven groeiplaatsen in het rivierengebied ligt op het terrein van een kalkzandsteenfabriek. Hier staat de plant onder ijl houtgewas op steile zandhellingen. Zowel hier als elders langs de rivieren is Borstelkrans in hoofdzaak aangetroffen op de grens van het dal met pleistocene zandgronden. Verspreide vindplaatsen in andere streken betreffen terreininsnijdingen en randen van bosaanplantingen. Veelal komt Borstelkrans in gezelschap van andere zeldzame zoomplanten voor, bijvoorbeeld Wilde marjolein, Donderkruid (Inula conyza), Nachtsilene (Silene nutans) of Torenkruid (Arabis glabra). Daarnaast zijn in haar gezelschap dikwijls planten van meer ruderale standplaatsen te vinden, zoals Stinkende ballote of Heggendoornzaad (Torilis japonica). 

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1988 (deel 3) 

Zaadbank:
behoudt WAARSCHIJNLIJK zijn kiemkracht op lange termijn (zaden overleven op zijn minst 5 jaar, en vaak langer).
Kiemperiode:
vanaf Voorjaar
Gebruik:
geen nuttig gebruik
Bladseizoen:
zomergroen
Levensvorm:
hemicryptofyt
Mycorrhizen:
26-74% van de waarnemingen infectie met blaasvormige-'arbuscular' mycorrhizen
Geslachtsverdeling:
tweeslachtig
Vruchttype:
splitvrucht
Vruchtkleur:
onopvallend
Verbreidingswijze:
dieren (uitwendig)
Verbreidingsstrategie:
een overblijvende zaad - of sporenbank (twijfelachtig)
zijdelingse vegetatieve voortplanting
Indigeniteit:
inheems
Herkomst:
oorspronkelijk inheems
Levensstrategie volgens Grime:
S/CSR
Grime-competitiewaarde:
1.67
Grime-stresswaarde:
6.67
Grime-ruderaliteitswaarde:
1.67
Ellenberg licht:
half-lichtplanten
Ellenberg vocht:
indicator van droge tot matig vochtige standplaatsen
Ellenberg pH:
zwakke zuurindicator tot zwakke base-indicator
Ellenberg voedselrijkdom:
stikstofarme bodems
Maaigevoeligheid:
maai-intolerant/maaigevoelig
Ecologische amplitude:
smalle amplitude
Gebondenheid aan grondwater:
afreatofyt
Zuurtegraad bodem:
minimum basisch tot maximum basisch

Borstelkrans verkiest vochtige, voedselarme graslanden of zomen op kalkrijke leembodems. In de Leemstreek is de soort vooral te vinden in wegbermen, op spoorwegtaluds en in zomen van struwelen. De dijken in het Oost-Vlaamse Krekengebied, waar schelpkalk vermengd zit in de polderklei, vormen een apart deelareaal.

Habitatrichtlijn 2:
Nee
Habitatrichtlijn 4:
Nee
Beschermd:
Nee
Sieber codes:
B2
B3
BR2
BR3
OP2
OP3
SH2
SH3
Rode lijst:
niet bedreigd
Zeldzaamheid KFK-klasse:
60-131 kwartierhokken
Invasieve exoot:
Nee
In samenwerking met:
Auteur atlasteksten:
Wouter Van Landuyt
Referenties
  • Van Landuyt W., Hoste I., Vanhecke L., Van den Bremt P. Vercruysse W. & De Beer D. (red.) 2006. Atlas van de Flora van Vlaanderen en het Brussels gewest. Nationale Plantentuin en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek i.s.m. Flo.Wer vzw.

Cursussen bij Inverde

Boeken