Kluwenklokje

Het Kluwenklokje is een lage tot middelhoge, kort behaarde, overblijvende plant, die van de voorzomer tot de herfst in bloei te vinden is. De bladeren zijn eirond tot lancetvormig-eirond met afgeronde tot iets hartvormige voet en een ondiep en dicht gekartelde tot gezaagde rand; de onderste zijn gesteeld, de bovenste iets stengelomvattend. De bloemen zitten in een kluwenachtig samengetrokken pluim, die bestaat uit groepjes bloemen in de oksels van de bovenste bladeren; de top van de bloeiwijze lijkt op een hoofdje met een omwindsel, daaronder zitten vaak nog een of twee bloemkluwens in de oksels van afzonderlijk staande bladeren. De bloemen staan vrijwel rechtop en hebben opgerichte, priemvormige kelkslippen en een blauw-violette kroon met een middellijn van één tot twee centimeter. De rechtopstaande, behaarde doosvruchten openen zich met gaatjes nabij de voet. 

Kluwenklokje komt voor in Europa, met uitzondering van de westelijkste en zuidelijkste delen, en in West- en Noord-Azië, oostwaarts tot Japan. In Nederland is het alleen oorspronkelijk wild langs de grote rivieren. Tegenwoordig is het beperkt tot twee of drie groeiplaatsen in Midden-Nederland; tot ongeveer 1950 was het ook uit de omgeving van Nijmegen bekend. Verder verschijnt Kluwenklokje af en toe in Zuid-Limburg, zonder hier vaste voet te krijgen. Wel ligt vlak over de grens in Duitsland een plek waar het standhoudt. Zowel hier als op de incidentele Zuid-Limburgse groeiplaatsen lijkt het om aangevoerde planten te gaan. Verwildering is minder waarschijnlijk. Weliswaar wordt Kluwenklokje veel als sierplant gekweekt, maar dan in een vorm die in alle delen veel groter is dan de planten die in het rivierengebied en Zuid-Limburg worden aangetroffen.

Kluwenklokje is een plant van zonnige, grazige standplaatsen op matig droge tot enigszins vochthoudende, kalk- en humushoudende, zandig-kleiige of lemige bodem. Bij ons staat het op rivierdijkhellingen en op zandige ruggen in uiterwaarden. Daarbij groeit het niet op de schraalste plaatsen, maar daar waar lichte bemesting en/of beweiding plaatsvindt; intensief grondgebruik verdraagt het echter niet. Op beweide rivierdijkhellingen staat het met name onder afrasteringen. Planten waarmee het samen voorkomt, zijn onder meer Ruige leeuwentand (Leontodon hispidus), Ruige weegbree (Plantago media), Kattendoorn (Ononis repens subsp. spinosa), Brede ereprijs (Veronica austriaca subsp. teucrium), Goudhaver (Trisetum flavescens), Zachte haver (Avenula pubescens), Bevertjes (Briza media), Margriet (Leucanthemum vulgare), Glad walstro (Galium mollugo), Jakobskruiskruid (Senecio jacobaea subsp. jacobaea), Karwijvarkenskervel (Peucedanum carvifolia) en Groot streepzaad (Crepis biennis).

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1991 (deel 4)