Rode waterereprijs

Rode waterereprijs is een lage tot middelhoge, meestal rechtopstaande, eenjarige, soms meerjarige of overblijvende, vaak rood aangelopen plant, die van de voorzomer tot de herfst in bloei te vinden is. De stengel is vierkantig tot vrijwel rond en al of niet behaard. De bladeren hebben een halfstengelomvattende voet en zijn lancetvormig tot langwerpig, met een spitse top en de grootste breedte onder het midden. De bladrand verloopt boogvormig en is zwak gezaagd; de middennerf is aan de voet opvallend breed, tot bijna even breed als de stengel. Bij uitzondering staan de bladeren verspreid of in kransen van drie. De bloemen staan in trossen in de bladoksels en hebben een rozewitte kroon met rozerode lijntjes in de keel. De bloemsteel is al bij de bloei langer dan het schutblaadje. De doosvrucht is bolvormig of meer breed dan hoog; de kelkslippen staan recht van de vrucht af. De vruchtsteel maakt een vrijwel rechte hoek met de as van de tros, waardoor het geheel een 'open' indruk maakt. 

Voor zover nu bekend is, komt Rode waterereprijs voor in gematigde streken van het noordelijk halfrond en in Oost-Afrika. In Nederland is hij - althans tegenwoordig - veel gewoner dan Blauwe waterereprijs; in tegenstelling tot deze soort lijkt hij zich te hebben uitgebreid. Hij is vrij algemeen langs de kust, in poldergebieden en langs de grote rivieren. Elders beperkt hij zich grotendeels tot beekdalen. In Limburg is hij naar verhouding weinig aangetroffen. 

Rode waterereprijs is een plant van een nat, voedselrijk en in het bijzonder carbonaatrijk, basisch milieu. Hij staat voornamelijk op klei- en zandgrond, zelden op veen. Hij verdraagt een vrij hoog ammoniakgehalte van het water en komt zowel in zoet als in zwak brak water voor. Meestal groeit hij in het volle licht, maar soms in halfschaduw. Hij staat het meest op 's winters overstroomde, 's zomers droogvallende plaatsen, bijvoorbeeld op strandjes langs rivieren, kleigaten en duinplassen. In weilanden staat hij vooral op natte, door vee stukgetrapte plekken: langs kreken, rivierarmen, doorbraakkolken, drinkpoelen, op kwelplekken; verder aan grazige oevers van weidesloten. In het zoetwatergetijdengebied wordt hij op soortgelijke standplaatsen aangetroffen als Blauwe ereprijs. In het water groeiende Rode waterereprijs wijst op een bodem met een tamelijk gering gehalte aan organische stof. In het polderland staat hij vooral in kwelsloten. Verder kan hij in natte delen van opgespoten terreinen opduiken. In de pleistocene streken verschijnt hij soms in pas gegraven greppels in bosgebieden op lemige grond, ook wel in afwateringskanaaltjes. In wat dieper water vormt de plant ondergedoken, niet-bloeiende rozetten van bruin- tot roodachtig doorschijnende bladeren. Planten waarmee Rode waterereprijs vaak samen voorkomt, zijn Slanke waterkers (Nasturtium microphyllum), Watertorkruid (Oenanthe aquatica), Blaartrekkende boterbloem (Ranunculus sceleratus); ook wordt hij vaak vergezeld door Waterranonkels (Ranunculus, ondergeslacht Batrachium), Sterrekroos (Callitriche spp.) en plaatselijk door Lidsteng (Hippuris vulgaris) en/of Heen (Scirpus maritimus). 

Op de meeste groeiplaatsen van Rode waterereprijs zijn in de bloeiwijzen vergalde bloemen aan te treffen, waarvan het vruchtbeginsel tot het formaat van een erwtje is opgezwollen en de kroon al gauw afvalt. In deze gallen leeft de larve van de snuitkever Gymnetron villosulum. Opmerkelijk is dat de kever zo scherp onderscheid maakt tussen de twee nauw verwante Waterereprijssoorten: op Blauwe waterereprijs worden de gallen - althans in Nederland - zelden of nooit aangetroffen.  

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1988 (deel 3)