Stengelomvattend havikskruid

Stengelomvattend havikskruid is een middelhoge, sterk beklierde, van de voet af vertakte, omstreeks het begin van de zomer bloeiende plant met een wat gedrongen habitus. De bladeren staan in een rozet en aan de stengels, meestal met niet meer dan zes per stengel. De wortelbladeren zijn langwerpig-omgekeerd-eirond en naar de voet geleidelijk steelachtig versmald; de stengelbladeren zijn eirond met een stengelomvattende voet. De bladrand is veelal grof bochtig getand. De losse bloeiwijze is onregelmatig tuilvormig, met zijassen die voorbij de top van de hoofdas uitsteken. De richels tussen de mazen op de bloemhoofdjesbodem dragen wimperhaartjes (ongeveer als bij Boshavikskruid).

Stengelomvattend havikskruid is van oorsprong een rotsbewoner uit Zuid-Europese en Marokkaanse berggebieden. Evenals Muurbloem (Erysimum = Cheiranthus cheiri), Muurleeuwenbek (Cymbalaria muralis) en Gele helmbloem (Pseudofumaria Corydalis lutea) is het in noordelijker streken ter opluistering van stadsmuren ingevoerd. Het is nu ingeburgerd in verscheidene delen van Midden-Europa en Groot-Brittannië. In Nederland vond de eerste inburgering plaats in de 19de eeuw te Haarlem; sinds het eind van die eeuw is het daar echter verdwenen, vermoedelijk als gevolg van het slopen van de muren waarop het groeide. Inmiddels had het in Maastricht vaste voet gekregen. Later verscheen het ook aan de Geul te Valkenburg. Vermoedelijk gaan beide vestigingen op aanplanting terug (evenals die te Tongeren in Belgisch Limburg). De plant heeft zich in beide steden echter op ruime schaal verspreid. Bovendien is Stengelomvattend havikskruid in Zuid-Limburg de laatste tijd op enige nieuwe plekken verschenen waar aanplanting niet aannemelijk is, zodat het als volledig ingeburgerd te beschouwen is.

Stengelomvattend havikskruid blijkt op uiteenlopende stenige standplaatsen te kunnen groeien. Als muurplant staat het in spleten tussen grote mergelblokken. In Maastricht groeit het op stadsmuren, samen met Muurbloem, maar ook wel op andere muurtjes. Langs de Geul staat het op kademuren; onlangs heeft het zich ook stroomafwaarts van Valkenburg gevestigd. In de meeste gevallen groeit het op oude muren die niet vrijstaan maar aan aarde grenzen, dus niet sterk uitdrogen. Behalve op de wand van de muren staat het ook op afbrokkelende muurkronen (dus op de vlakke top). Als begeleider moet naast de drie genoemde soorten nog Plat beemdgras (Poa compressa) worden vermeld. Nieuwe vestigingen zijn onder meer bekend van de wand van een kalkgroeve, een mijnsteenberg en twee stationsemplacementen. 

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1991 (deel 4)