Stinkende kamille

Stinkende kamille is een lage tot middelhoge, eenjarige zomer- en herfstbloeier met een onaangename, doordringende geur. In de regel hebben de hoofdjes merendeels geslachtsloze straalbloemen. Stroschubben bevinden zich aan de top en halverwege de kegelvormige bloemhoofdjesbodem, maar aan de basis ontbreken ze gewoonlijk. Ze zijn groenachtig, lijn- tot priemvormig en geleidelijk toegespitst zonder apart stekelpuntje. Het nootje is rolrond met in de lengterichting tien rijen wratachtige knobbeltjes - het geheel doet iets aan een miniatuur-maïskolf denken. Aan de top van het nootje geeft een kleine holte het aanhechtingspunt van de bloemkroon aan. Naar het schijnt, kunnen de nootjes in tegenstelling tot de bladeren bij wrijven blaartrekkend werken. 

Stinkende kamille komt voor in bijna heel Europa, met uitzondering van het hoge noorden, en in Zuidwest-Azië; als cultuurvolger heeft zij zich gevestigd in de andere werelddelen, hoofdzakelijk in de gematigde streken. In Nederland is zij blijkens archeologisch onderzoek in elk geval sinds de middeleeuwen aanwezig. Tegenwoordig is zij zeldzaam in de zuidelijke helft van het land en op de Friese klei; elders is zij zeer zeldzaam en in diverse streken is zij vermoedelijk verdwenen. De voornaamste concentraties van vindplaatsen liggen in Noordwest-Friesland, in het rivierengebied en op de Zuid-Hollandse eilanden. Het is niet onaannemelijk dat zij over het hoofd wordt gezien, maar stellig is zij sterk achteruitgegaan. Ook uit omringende landen wordt gemeld dat deze soort tegenwoordig veel minder voorkomt dan vroeger.

In tegenstelling tot Valse kamille is Stinkende kamille vooral een plant van de zwaardere grondsoorten. Regenrijke zomers begunstigen haar ontwikkeling. Wat haar standplaats betreft, is er een opmerkelijk verschil tussen de Britse en de Midden-Europese opgaven. In Groot-Brittannië treedt de plant vrijwel uitsluitend als akkeronkruid op, terwijl zij in Midden-Europa voornamelijk op ruderale terreinen groeit en een typische dorpsplant is. In Nederland komt zij op beide typen standplaatsen voor. Als akkerplant staat zij nog het meest op zeeklei, met name in Noordwest-Friesland, verder op rivierklei, in Zuid-Limburg op löss, een enkele maal op zand of veen. Zij groeit vooral aan de rand van hakvruchtakkers - tussen bieten, aardappels, enz. - maar ook wel langs tarweakkers. Verder is zij aan te treffen op allerlei min of meer ruderale, stikstofrijke standplaatsen: aan wegranden, op verstoorde plekken op dijkhellingen, in open bermen, op ruigten, op fabrieks-, spoorwegen haventerreinen, in afgravingen. Hier lijkt haar voorkeur voor zware grond minder uitgesproken dan in akkers.

Hoewel niet geliefd, heeft Stinkende kamille toch enige faam als gebruiksplant en wel juist dank zij haar stank! Zij was in gebruik als insectenwereld middel, onder meer bij imkers die hun handen ermee inwreven. Het schijnt zelfs dat zij aan de rand van graanakkers werd gezaaid tegen muizen.

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1991 (deel 4)