Stomphoekig sterrekroos

Stomphoekig sterrekroos is een vaak ietwat vlezige en bleek blauwachtig groene, overblijvende, van de voorzomer tot de herfst bloeiende waterplant, die tijdelijk droogvallen van haar groeiplaats kan doorstaan. Goed ontwikkelde exemplaren zijn al aan de bladvorm te herkennen: de in het zomerhalfjaar gevormde rozetbladeren zijn in de regel ruitvormig met afgeronde hoeken, al komen soms exemplaren met vrijwel ronde bladeren voor; de nerven springen aan de bovenkant iets uit. De rozetten zijn rijkbladiger dan bij andere sterrekroossoorten, vaak tellen ze ongeveer twintig bladeren. In de loop van de herfst komen aan nieuw gevormde stengels gaandeweg smallere bladeren tot ontwikkeling, totdat tegen de winter lijnvormige bladeren verschijnen. De bloemen zitten afzonderlijk in de oksels van rozetbladeren. Mannelijke bloemen zijn gewoonlijk talrijker dan vrouwelijke; per bladpaar komt één mannelijke bloem voor, en in de tegenoverliggende bladoksel bevindt zich al of niet een vrouwelijke bloem. De meeldraden vallen op door hun brede helmknop en hun lange helmdraad, die bij de bloei al een halve centimeter lang is en daarna nog iets uitgroeit, zich opzij richt en iets naar beneden komt. Door het uitgroeien van de stengeltop komen de uitgebloeide bloemen onder water terecht, en dan leveren de meeldraden, die als een rij armpjes uitsteken, vaak een heel karakteristiek beeld op. De vrouwelijke bloemen hebben schuin omhoog staande, later afstaande stijlen; op de vrucht staan de stijlresten rechtop. De vrucht is in zijaanzicht ellipsvormig, ongeveer anderhalf maal zo hoog als breed. De deelvruchtjes zijn op de rug afgerond, zonder vleugel of kiel, en ze worden door zeer ondiepe groeven van elkaar gescheiden. Komt de plant 's zomers droog te staan, dan kunnen de in het water gevormde stengels en bladeren dankzij hun enigszins succulente bouw nog een paar maanden in functie blijven - een verschil met andere sterrekroossoorten. Nieuwe scheuten worden dan slechts langzaam gevormd; deze hebben smallere, meer langwerpige bladeren. 

Stomphoekig sterrekroos komt voor in West- en Zuid-Europa en het Atlasgebied. Door Nederland loopt de noordoostgrens van het aaneengesloten areaal. De plant is hier plaatselijk vrij algemeen in de vijf kustprovincies en wordt verder hier en daar in het binnenlandse rivierengebied en in Noord-Brabantse en Zuid-Limburgse beekdalen aangetroffen. Stomphoekig sterrekroos is een plant van basisch, carbonaatrijk, tamelijk fosfaatrijk, zoet of zwak brak water. Het verdraagt meer zout en ook meer ammoniak dan gewoon of haaksterrekroos; voor bevriezing is het juist veel gevoeliger. Zouttolerantie en vorstgevoeligheid zijn echter niet op alle groeiplaatsen gelijk; zo zijn in Noord-Groningen relatief vorstbestendige exemplaren aangetroffen. Ook met betrekking tot de (on)gevoeligheid voor waterverontreiniging lopen de waarnemingen nogal uiteen. Meestal staat stomphoekig sterrekroos in ondiep, stilstaand water, met name in berm- en weilandsloten en veedrinkpoelen; soms in dieper en/of zwak stromend water. In drinkpoelen kan het twee gordels vormen, één in de droogvallende oeverzone en één rondom het onbegroeide centrum van de poel. In het zoetwatergetijdengebied is het af en toe op soortgelijke standplaatsen te vinden als Gevleugeld sterrekroos. Planten waarmee het dikwijls samen voorkomt, zijn Schedefonteinkruid (Potamogeton pectinatus), Zannichellia, Smalle waterpest (Elodea nuttallii) en Darmwier (Enteromorpha spec.); vooral in zoet milieu ook Stijve waterranonkel (Ranunculus circinatus) en Grof hoornblad (Ceratophyllum demersum), in zwak brak water Zilte waterranonkel (R. baudotii) en Fijn hoornblad (C. submersum). 

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1988 (deel 3)