Wintereik
Quercus petraea
Habitat:
Wintereik is wat minder lichtbehoevend dan zomereik, wat betekent dat men de soort beduidend meer kan aantreffen in de halfschaduw. Ze groeit bij voorkeur op lemige tot zandige gronden, meestal op zuurdere en armere bodems dan zomereik, hoewel ze even goed gedijt in milieus met een hogere voedselrijkdom. Bovendien is de soort meer kenmerkend voor drogere, maar wel vochthoudende bodems. Natte gronden en gronden onder invloed van stuwwater of overstroombare gebieden worden gemeden. Dat houdt in dat men de soort van nature vooral vindt in droge, soortenarmere eiken-beuken- en eiken-berkenbos, minder in eiken-haagbeukenbos. Net zoals zomereik werd wintereik in het verleden ook voor de houtwaarde aangeplant. De soort werd in nog veel grotere mate dan zomereik na de Eerste Wereldoorlog massaal geïmporteerd vanuit Duitsland, als een vorm van oorlogscompensatie voor de kaalgekapte en kapot geschoten Vlaamse bossen.
Bos- en natuurbeheer
Bosbehandeling:
- snelle takreininging is gewenst, dit kan bekomen worden door dichtstand in de jeugd of een goede opvolging met snoei
Houtkwaliteit:
- duurzaam (klasse 2) en veelzijdig hout
- ringporig met duidelijke jaarringgrenzen
- kernhout donkerbruin, spinthout lichter gekleurd
Ja, deze boom mag je gebruiken bij een bebossing of herbebossing waarvoor je subsidies aanvraagt bij Natuur en Bos.
Park-, Tuin-, Groenbeheer
Ziekten en plagen:
- eikenprocessierups (Thaumetoppoea processionea) zorgt door zijn brandharen de laatste jaren voor grote problemen in bewoonde gebieden en langs wegen, de boom zelf heeft hier niet zoveel last van
- eikenmeeldauw (Microsphaera alphitoides) veroorzaakt een wit poederachtig laagje op bladeren en scheuten; geen groot probleem, maar kan voor misvormingen zorgen bij jonge bomen als de topscheut aangetast wordt.
Verdraagt snoei:
- heeft een goed regeneratievermogen en verdraagt snoei dus goed.
- kan zonder problemen als hakhout of vormboom beheerd worden.
Interessante cultivars:
- Quercus petraea 'Eastcolumn': trage groeier, zuilvormige, compacte groeiwijze, 10 - 15 m
- Quercus petraea 'Mespilifolia' (syn. 'Louettei'): oude cultivar, brede, losse kroon, lancetvormig tot smal langwerpig, leerachtig blad (vooral eerste groei in het voorjaar)
Gebruik:
geneeskrachtige planten
hout en kurk leverende gewassen
looistof leverende gewassen
veevoedergewassen (incl. groenvoeder)
Hinderlijke eigenschappen:
- de eikenprocessierups kan door zijn brandharen voor irritatie zorgen op plekken waar veel mensen komen
Beschikbaarheid markt:
beperkt
Beschrijving
Onderscheidende determinatiekenmerken:
Er zijn veel overeenkomsten met de Zomereik, maar ook enkele duidelijke verschilpunten:
- blad: duidelijk gesteeld (steel 10 - 20 mm), de lobben groter en regelmatiger (blad 8 - 15 cm) en loopt twee weken later uit dan Zomereik
- Bloeiwijze: De vrouwelijke bloemen zitten met 2 tot 6 bij elkaar en zijn niet of uiterst kort gesteeld.
- Vrucht: De eikels zijn zittend, éénjarig, hebben geen ribbels en zijn vaak kleiner en korter. Goede zaadjaren zijn eerder zeldzaam.
- Twijgen en knoppen: De twijgen zijn grijs, kaal of bij uitlopen licht behaard. De knoppen zijn langwerpig, spits en met fijne donsharen bezet.
- Schors: De schors van oude bomen is fijner en regelmatiger gegroefd dan die van de Zomereik.
Er bestaat een natuurlijke hybride tussen zomer- en wintereik: Quercus x rosacea Bechst. (of Q. x hybrida Bechst.). Deze is zeer variabel en vertoont kenmerken van beide ouders. De hybride komt in het wild samen met de ouders voor.
Geslachtsverdeling:
eenslachtig, eenhuizig
Boomtype:
loofboom
Bladeren:
blad-/naaldverliezend
Groeisnelheid:
gemiddeld
Levensduur:
gemiddeld
Boomgrootte:
vormboom
25 - 30 m (tot 40 m)
Bewortelingstype:
diepwortelend
Kroonvorm:
rond
- bij jongere bomen eironde, later ronde kroon met opgaande takken
- regelmatiger van vorm dan bij Quercus robur
Kroonbreedte:
gemiddeld 16 meter
Kroondichtheid:
half open kroon
Verspreiding
Areaal:
Het natuurlijke areaal van wintereik is tot Europa beperkt. Het zwaartepunt ervan ligt in West- en Midden-Europa. Noordelijk omvat het areaal de Britse Eilanden en Zuid-Scandinavië. Oostwaarts reikt het areaal tot Oost-Polen, Oekraïne en via de Krim tot de Kaukasus. In Zuid-Europa komt de soort vooral in hogergelegen gebieden voor. In Wallonië is de soort algemener dan in Vlaanderen, vooral ten zuiden van de lijn Samber-Maas.
Areaalkaart
verspreidingskaart van Wintereik, Flora-atlas 2006 (Atlas van de Flora van Vlaanderen en het Brussels gewest. Van Landuyt Wet al. Nationale Plantentuin, INBO, Flo.Wer)
Verspreiding in Vlaanderen:
In Vlaanderen is wintereik globaal een vrij algemene soort, die vooral voorkomt in de bosgebieden van de centrale en de oostelijke Leemstreek, in de Voerstreek en in delen van de Antwerpse en Limburgse Kempen (Hoge Kempen). Of dat overeenkomt met de natuurlijke verspreiding in Vlaanderen is zeer de vraag, want ook daar is in het verleden veel import (bv. uit Duitsland) van plantgoed gebeurd, zeker in de twintigste eeuw. In vergelijking met de vorige karteerperiode zou wintereik opvallend achteruitgegaan zijn. De achteruitgang is veruit het grootst in de Limburgse Kempen. Berten (1993) suggereert dat die achteruitgang fictief is en te wijten aan vroegere foute opgaven. Mogelijk is ook het effect van de Duitse herstelbetalingen met wintereik nu uitgewerkt. Misschien zijn de toen aangeplante eiken gekapt en later vervangen door zomereik. Of werden ze op de meer voedselrijke standplaatsen weggeconcurreerd ? Eiken, en vermoedelijk zomereik in het bijzonder, werden zeker al vanaf de Middeleeuwen bevoordeeld in het Vlaamse bos. In de middelhoutbossen waren zij in de bovenstaanderslaag veruit de voornaamste houtsoort.
Standplaats
Bodemtype:
geringe bodemeisen, maar voorkeur voor lichtere bodems
Bodemvocht:
- groeit ook op droge bodem voor zover deze niet te arm is, niet geschikt voor natte of overstromende bodems - verdraagt iets drogere bodems dan Zomereik
Zuurtegraad:
kan zich wel handhaven op kalkhoudende bodems
Voedsel:
Min
voedselarm
Max
voedselarm
Gevoeligheid voor spatzout tegen stam:
gevoelig
Gevoeligheid voor verdichting:
gevoelig
verdraagt geen verharding
Gevoeligheid voor zout in wortelzone:
minder gevoelig
Gevoeligheid voor windworp:
geen verhoogd risico
Gevoeligheid voor takbreuk:
geen verhoogd risico
Gevoeligheid voor zeewind:
matig gevoelig
Gevoelig voor voorjaarsvorst:
nee
tussen half-schaduwplanten en half-lichtplanten
indicator van matig vochtige standplaatsen
indifferent
indifferent
Ellenberg wisselende waterstand:
nee
geen zout verdragend
Ellenberg overstroming:
Deze soort kan niet tegen overstromingen.
Esthetiek
Sierwaarde omwille van bladvorm:
Neen, deze boom heeft geen sierwaarde omwille van de bladvorm.
Sierwaarde omwille van schors:
Neen, deze boom heeft geen sierwaarde omwille van de schors.
Periode van uitlopen van het blad:
Bladkleur in de zomer:
Groen
Bladkleur in de lente:
Bladkleur in de herfst:
Bruin
Bloemkleur:
Bloemkleur (mannelijk):
geel
groen
Bloemkleur (vrouwelijk):
groen
Sierwaarde omwille van bloei:
Neen, deze boom heeft geen sierwaarde omwille van de bloei.
Bloembeschrijving:
- onopvallende bloei
- mannelijke bloemen in katjes (5 - 8 cm)
Kiemtijd:
vanaf Voorjaar
Geurend:
nee
Draagt vruchten:
ja
- eivormige, ongesteelde eikel (2 - 2,5 cm), met meerdere bijeen, voor 1/3 tot 1/4 omgeven door napje
- napje met kleine, aanliggende schubben
Sierwaarde omwille van vrucht:
nee
Vruchten zijn eetbaar voor mens:
nee
Vruchten zijn giftig voor mens:
nee
Bestuiving:
windbestuiving
Vruchttype:
eenzadige dopvrucht of noot
Vruchtkleur:
onopvallend
Verbreidingswijze:
dieren (morsen)
zwaartekracht
Ecologie
Dominante verjonging:
Nee, deze soort kan niet dominant verjongen.
traag
Vruchten zijn eetbaar voor dier:
Ja, deze boom heeft voor dieren eetbare vruchten.
Herkomst:
oorspronkelijk inheems
Rode lijst:
bijna bedreigd
Invasieve exoot:
Nee
Relaties
- is een waardplant voor:
- is een indicator van een goede toestand voor:
- Natura 2000: Eiken-Beukenbossen met Wilde hyacint en Parelgras-Beukenbossen (9130)
- Natura 2000: Eiken-Beukenbossen op zure bodems (9120)
- Natura 2000: Essen-Eikenbossen zonder Wilde hyacint (9160)
- Natura 2000: Kalkrijke beukenbossen (9150)
- Natura 2000: Oude Eiken-Berkenbossen op zeer voedselarm zand (9190)
- Natura 2000: Veldbies-Beukenbossen (9110)
- Natuurstreefbeeld: Eiken-Beukenbossen met Wilde hyacint en Parelgras-Beukenbossen (9130)
- Natuurstreefbeeld: Eiken-Beukenbossen op zure bodems (9120)
- Natuurstreefbeeld: Kalkrijke beukenbossen (9150)
- Natuurstreefbeeld: Essen-Eikenbossen zonder Wilde hyacint (9160)
- Natuurstreefbeeld: Oude Eiken-Berkenbossen op zeer voedselarm zand (9190)
- Natuurstreefbeeld: Veldbies-Beukenbossen (9110)
- Natuurstreefbeeld: Oud structuurrijk Grove dennenbos (rbbppm)
- zaad wordt verspreid door:
Samenwerking en subsidies
Deze pagina werd mogelijk gemaakt door de financiële steun van het LIFE-programma van de EU(opent nieuw venster) in het kader van het LIFE BNIP-project(opent nieuw venster).
Cursussen en boeken
-
Bomenwijzer
Ga op zoek naar één of meerdere bomen die voldoen aan jouw criteria.
-
-
Test jezelf
Wat weet jij over natuur, natuurbeheer en -beleid? Een overzicht van onze populairste testen.
