Bouwen aan groenexpertise

Zwarte specht

Dryocopus martius

De Zwarte specht is de grootste Europese spechtensoort. Het is een volledig zwarte vogel met een ivoorkleurige snavel en witte ogen. Het mannetje heeft een volledige rode kruin, het vrouwtje een rode achterkruin. De vlucht is flappend en vrij onhandig, met omhoog gehouden kop en voornamelijk neerwaartse slagen van de brede, afgeronde vleugels. In tegenstelling tot de andere spechten is de vlucht van de Zwarte specht in rechte lijn en niet zozeer golvend. De soort is zeer luidruchtig zowel in vlucht als in zit, zingend, roepend of hamerend. De vlucht- en alarmroep ‘kruuk kruuk kruuk’ is het hele jaar vaak te horen.

Een Zwarte specht die zijn jonge voert, ontdek het op de website van Onze natuur. (opent nieuw venster)

Beheer:

Het steeds minder jong kappen van naaldbossen en de omvorming ervan naar gemengde bosbestanden komt deze soort ten goede. Ook het moderne extensief bosbeheer waarbij meer aandacht gaat naar een gevarieerde bosstructuur met oude bomen, veel dood hout en open plekken, werkt positief op de verbreiding van de Zwarte specht.

Leefgebied en trend

Na een lange periode van toename lijkt het erop dat Zwarte Spechten in Vlaanderen over hun top heen zijn. In de kerngebieden in Limburg en Antwerpen worden regionaal licht teruglopende aantallen gemeld. Zowel het ABV- als het BBV-project leveren echter geen eenduidige, Vlaamse trends op zodat een goed onderbouwde aantalsschatting voor Vlaanderen voorlopig niet mogelijk is. Ook voor deze soort komt de nieuwe vogelatlas als geroepen om meer duidelijkheid te brengen in zowel het areaal als de korte termijntrends. In Nederland lopen de aantallen sinds 1990 behoorlijk terug en dan vooral in de oostelijke bosgebieden op de zandgronden. Net zoals in Nederland is het mogelijk dat Zwarte Spechten steeds vaker te lijden hebben onder toegenomen nestpredatie door Boommarters (zie bv. Brinkman et al. 2017). Predatie door Havik blijft eveneens een mogelijke oorzaak van lokaal afnemende aantallen.

 

Ecologie:

De Zwarte specht leeft in oude, grote, zowel naald-, loofals gemengde bossen met veel beuken, afgewisseld met open ruimten. Het voedsel bestaat in de zomer hoofdzakelijk uit mieren en hun broed. daarbuiten ook uit andere insecten, rupsen, spinnen, kleine slakken en in geringe mate ook plantaardig voedsel. Buiten het broedseizoen wordt deze specht ook aangetroffen in schaars beboste tot open landschappen met alleen bomenrijen. Met de krachtige snavel worden in grote, zelfs levende, bomen als eiken en beuken een nestholte uitgehakt. Belangrijk is dat er een vrije aanvlucht is naar het hol. Daarom gaat de voorkeur naar open plekken in niet te dichte bossen en naar bomenrijen langs brand- en veldwegen of langs verkeerswegen.

Rode lijst:
Niet bedreigd
Habitatrichtlijn 2:
Nee
Habitatrichtlijn 4:
Nee
Vogelrichtlijn:
Ja
Jachtwild:
Nee
Invasieve exoot:
Nee
Soortenbesluit:
Categorie 2 (Beschermd 2)
Status:

Jaarlijkse broedvogel.

Rode Lijst POP-VL KT-VL LT-VL KT-BEL LT-BEL Trend Europa
Bijna in gevaar 650-1000 Afname Fluctuerend - Toename Stabiel
  • Rode lijst: De Rode Lijst-status van de soort in Vlaanderen op basis van Devos et al. (2016)
  • Pop VL: de minimale en de maximale broedpopulatie in Vlaanderen in de periode 2013-2018.
  • KT-Trend: de kortetermijntrend (2007-2018) van de broedpopulatie; VL= Vlaanderen, BEL= België
  • LT-Trend: de langetermijntrend (1980-2018) van de broedpopulatie; VL= Vlaanderen, BEL= België
  • Trend Europa: de gerapporteerde trendrichting op basis van data verzameld in 26 Europese lidstaten in de periode 2008-2018 (bron: www.ebcc.info(opent nieuw venster))
  • NS = niet significant
Bedreigingen:

De belangrijkste bedreigingen zijn verstoring van de nestplaats, een hoge recreatiedruk, vernietiging van de nestboom omwille van veiligheid en een louter op houtproductie gericht bosbeheer met weinig staand dood hout.

In samenwerking met: