Bouwen aan groenexpertise

Bruine vuurvlinder

Lycaena tityrus

De Bruine vuurvlinder is een zeer zeldzame soort van droge en vochtige schrale graslanden en op heiden met veel bloemen. De onderkant van de achtervleugel heeft in tegenstelling tot de andere vuurvlinder-soorten een geelbruine grondkleur. De bovenkant van de voorvleugel van het mannetje is bruin met enkele zwarte vlekken met een rij oranje vlekjes langs de achterrand. Bij het vrouwtje is de bovenkant van de voorvleugel oranje met zwarte vlekken. In in het oosten van Vlaams-Brabant is het een doelsoort voor natuurbeheer.
Beheer:
De Bruine vuurvlinder heeft een hoge nectarbehoefte, ruigere graslandranden met braam zijn een pluspunt. Gefaseerd en wat later maaien (na half juni) of indien het schrale graslanden betreft maaien na september. Het probleem is dat deze soort vooral voorkomt in niet beschermde gebieden, daarom moeten de eigenaars worden gecontacteerd en eventueel overeenkomsten afgesloten.
heeft als waardplant

Veldzuring

heeft als waardplant

Schapenzuring

heeft als waardplant

Brem

Vanwege het kleine aantal (niet-beschermde) vlieggebieden van de Bruine vuurvlinder in Vlaanderen, zou er in de eerste plaats gezorgd moeten worden voor het veiligstellen en, indien mogelijk, vergroten van de bestaande vliegplaatsen. Aangezien de meeste leefgebieden buiten beschermd natuurgebied liggen, kunnen beheerovereenkomsten met particulieren en landbouwers een geschikt middel zijn. Goede opvolging is hier dan wel essentieel. Aangezien de Bruine vuurvlinder veel nectar nodig heeft, moet een beheer voorzien in een voldoende groot nectaraanbod in de zomermaanden. Een gefaseerd maaibeheer en/of extensieve begrazing kunnen hiervoor zorgen. Uit een proefproject konden door Wouter Vanreusel en Ilf Jacobs van Natuurpunt de volgende conclusies worden getrokken • Baken prioritaire zones af waarin beheerovereenkomsten kunnen afgesloten worden. Alleen zo kun je de (beperkte) middelen gericht inzetten. • Tracht binnen de prioritaire zones te werken zowel te werken aan clustering van maatregelen als stapsteengebieden. Op die manier kunnen zich enerzijds bronpopulaties ontwikkelen en kan anderzijds verspreiding plaatsvinden. • Stem bedragen af op vergelijkbare beheerovereenkomsten van bijvoorbeeld landbouwers. • Zorg voor engagementsniveaus: meer inspanningen mogen ook hogere bedragen opleveren. • Zorg voor duidelijke handleidingen met eenvoudige schema’s voor de uitvoerders van het beheer. • Maak niet alleen de eigenaars, maar ook de omwonenden bewust van het nut en het doel van de maatregelen (bv. door informatiebrochures, maar ook door een babbeltje tijdens het veldwerk, want persoonlijke contacten maken het verschil). • Regelmatige opvolging en jaarlijks overleg met de contractanten is essentieel. Hoewel de meeste mensen van goede wil zijn, is de ervaring dat zonder controles na een aantal jaren de nauwgezetheid van het beheer afneemt. • Bijsturing moet mogelijk zijn. In jaren met een zeer vroeg groeiseizoen kan het bijvoorbeeld nodig zijn om vroeger te maaien. Dat betekent dat zowel uitvoerders als controleurs flexibel moeten zijn. • Zorg, naast het subsidiebedrag, voor middelen voor de controle op het terrein en ook voor de organisatie van de monitoring van de soort. Alleen zo kun je de efficiëntie van de maatregel opvolgen en garanderen. Een belangrijke les is ook dat voor een kwetsbare soort met zo’n beperkte verspreiding, soortgerichte aandacht nodig blijft zolang de populatie niet voldoende hersteld is. Maatregelen moeten voldoende lang volgehouden worden om de investering te laten renderen.
Monitoring:
Deze soort kan best worden gemonitord via de standaard vlindermonitoring.
Areaal:
De Bruine vuurvlinder was in de jaren negentig zeer zeldzaam en is dat nog steeds (4 atlashokken – 18 kilometerhokken). De grootste afname van de Bruine vuurvlinder vond plaats tussen 1950 en 1985. Daarvoor kwam de soort verspreid voor in de oostelijke helft van Vlaanderen, maar nu is ze beperkt tot enkele kleine populaties in de omgeving van Aarschot. In 1997 was er in de maand augustus een populatie aanwezig in het Drongengoedbos in Knesselare (Oost-Vlaanderen), maar de herkomst ervan is onduidelijk. Na de (her)ontdekking in 2004 in Begijnendijk blijft de verspreiding van de Bruine vuurvlinder stabiel. De Bruine vuurvlinder is een typische soort van de Cuesta’s en van de Kempen.
Ecologie:
De Bruine vuurvlinder komt voor in voedselarme graslanden en heiden. De soort heeft 2 generaties waarvan de eerste vliegt van midden april tot eind juni met een piek tussen 16 mei en 3 juni en de tweede van eind juni tot begin september met een piek tussen 24 juli en 9 augustus. De wijfjes zetten de eitjes afzonderlijk af op Schapenzuring of Veldzuring. De voorkeur gaat hierbij uit naar weinig vitale planten die in een lage vegetatie staan. De overwintering gebeurt als half volgroeide rups tussen verdorde bladeren in de strooisellaag. Vaak gebruikte nectarplanten zijn braam in de eerste en distel in de tweede generatie. De vlinders zijn weinig mobiel.
Rode lijst:
Kwetsbaar
Habitatrichtlijn 2:
Nee
Habitatrichtlijn 4:
Nee
Vogelrichtlijn:
Nee
Jachtwild:
Nee
Invasieve exoot:
Nee
Soortenbesluit:
Categorie 1 (Beschermd)
Status:
Op de Rode lijst van 2012 staat deze soort als kwetsbaar. Op de Rode Lijst van 1999 was de Bruine vuurvlinder ernstig bedreigd. In Wallonië is de soort momenteel niet in gevaar, in Nederland is ze kwetsbaar, maar in Europa is ze momenteel niet in gevaar. De behoudsprioriteit is vrij hoog vanwege de Rode-Lijststatus in Vlaanderen. De Bruine vuurvlinder is een prioritaire soort voor Vlaams-Brabant en Antwerpen. De Bruine vuurvlinder staat in Categorie 1 van het Soortenbesluit (soorten waarop de beschermingsbepalingen van het Soortenbesluit van toepassing zijn).
Bedreigingen:
Volgens de voorspellingsmodellen zou het klimaat in België ook in 2050 geschikt zijn voor de Bruine vuurvlinder. Het leefgebied van de vlinder wordt steeds kleiner door onaangepast of achterstallig beheer op geschikte percelen. Het gaat dan voornamelijk om: - te intensief beheer: overbegrazing of ongeschikt maaibeheer - te weinig beheer: verruiging, overgroeiing en verbossing - beheer tijdens de verkeerde periode Maar ook bebouwing, omvorming van hooilanden naar paardenweiden en de stijgende hoeveelheid stikstof in de lucht vormen een bedreiging voor de bruine vuurvlinder.
In samenwerking met: