Kleine varkenskers

De Kleine varkenskers is een laagblijvende, sterk vertakte voorzomer- en zomerbloeier. De planten leven maar enkele maanden. Per jaar kunnen enkele generaties optreden, maar als de vorst invalt, is het met de Kleine varkenskers afgelopen. Op open plaatsen vormt zij plat op de grond liggende matjes, tussen andere planten in gaan de stengels meer omhoog. De plant maakt een veel fijnere indruk dan de Grote varkenskers en lijkt in veel opzichten op een Kruidkerssoort. Dit geldt ook voor haar doordringende aroma, dat ongeveer het midden houdt tussen de frisse geur van Tuinkers en de muizelucht van de Steenkruidkers. De onaanzienlijke bloemen zijn het bekijken met een loep waard. Ze bevatten vier minuscule, priemvormige, geelwitte kroonbladen en maar twee meeldraden (het laagste aantal binnen de familie). De hauwtjes zijn 'brilvormig' en breken bij rijpheid in twee eenzadige stukken (didymus = tweeling). 

De Kleine varkenskers is oorspronkelijk uit Zuid-Amerika afkomstig. Tegenwoordig is zij een kosmopoliet van de warme en gematigde streken. In Nederland is zij aan het eind van de 18de eeuw verschenen. Tot voor kort was zij nogal zeldzaam, maar de laatste tientallen jaren breidt zij zich sterk uit. In dit opzicht en ook in haar standplaats lijkt zij op de Vreemde ereprijs (Veronica peregrina), eveneens een Amerikaans plantje dat in de 18de eeuw in Nederland is verschenen. In allerlei delen van Nederland komt de Kleine varkenskers nu vrij veel voor. In de zandstreken in het noordoosten is zij tot nog toe weinig doorgedrongen en op de Waddeneilanden nog helemaal niet. 

De Kleine varkenskers komt voor op min of meer vochtige en verdichte, maar niet te zware grond, vooral op zand gemengd met veen of klei en ook vaak op steenachtige plaatsen. Zij groeit op plekken waar weinig andere begroeiing is, als gevolg van betreding of van bespuiting met herbiciden. Op plaatsen waar het 'onkruid' is doodgespoten, is de Kleine varkenskers snel weer present doordat zij in een paar weken een nieuwe generatie op de been kan brengen. Zij komt dan ook steeds meer in kwekerijen, plantsoenen en boomgaarden en op begraafplaatsen voor. Verder staat zij dikwijls op de grens van grindpaden of trottoirs met enigszins vochtige grasvelden. 

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1987 (deel 2).