Kruipende moerasweegbree

De Kruipende moerasweegbree - vroeger Kruipende waterweegbree - is een zeer laag blijvende plant met dunne, in het water zwevende of als uitlopers kruipende stengels, die op de knopen rozetten vormen en wortelen. De smal spatelvormige bladeren zijn naar de voet geleidelijk in de steel versmald; de bladschijf is vaak langer dan de steel en de grens tussen beide is vaag. De bloemen staan in (vrijwel) zittende schermen, die aan de stengelknoppen ontspringen; elk scherm zit te midden van een bladrozet en bevat een klein aantal bloemen (zelden meer dan vijf). De bloemen hebben een fraai lila bloemkroon, die in verhouding tot de rest van de plant groot is, met een middellijn van minstens anderhalve en vaak ongeveer twee centimeter. Het aantal vruchtbeginsels is veel kleiner dan bij Stijve moerasweegbree, gemiddeld ongeveer vijftien. Voor zover bekend, vindt uitsluitend na kruisbestuiving vruchtzetting plaats. De top van de bloemsteel kromt zich na de bloei omlaag. De vruchtjes zijn iets kleiner dan bij Stijve moerasweegbree en vertonen minieme haartjes.

Kruipende moerasweegbree wordt in Midden-Europese literatuur vaak als een onbetekenende standplaatsvorm van Stijve moerasweegbree afgedaan, mogelijk doordat afwijkende exemplaren van deze laatste voor Kruipende moerasweegbree werden aangezien. In verband hiermee is het verspreidingsgebied van de soort niet goed bekend, al staat wel vast dat het nog beperkter van omvang is dan dat van Stijve moerasweegbree. Het omvat West-Europa van Portugal tot Zuid-Nederland (of mogelijk tot Noord-Duitsland) ; zuidoostwaarts behoren wellicht ook Italië en het Atlasgebied tot het areaal. Van de Britse eilanden is de plant niet bekend. In Nederland is zij beperkt tot Noord-Brabant en het aangrenzende deel van Noord-Limburg. Samen met het Belgische deel van de Kempen vormt dit gebied een geïsoleerd deelareaal. De plant is zeldzaam in de omstreken van Weert, 's-Hertogenbosch en Bergen op Zoom; bij Breda is zij verdwenen.

Kruipende moerasweegbree bewoont een soortgelijke biotoop als Stijve moerasweegbree, maar is toch maar op enkele plaatsen samen met deze aangetroffen. Zij groeit in en langs zwak zure tot neutrale, matig voedselarme, carbonaatarme wateren met een humusarme zand- of leembodem, op droogvallende plaatsen of in zeer ondiep water. In tegenstelling tot Stijve moerasweegbree lijkt zij kalkmijdend. Zij groeit aan de rand van heidevennen en wielen, In zand- en leemputten en in sloten. Voor zover deze min of meer basisch water bevatten, is Kruipende moerasweegbree alleen op de slikkige oever boven de waterlijn te vinden. Het meest komt zij samen met Naaldwaterbies (Eleocharis acicularis) en Gesteeld glaskroos (Elatine hexandra) op enigszins slikkige plekken voor; ook in gezelschap van planten als Oeverkruid (Littorella uniflora), Veelstengelige waterbies (Eleocharis multicaulis), Moerashertshooi (Hypericum elodes), Ondergedoken moerasscherm (Apium inundatum), Kleinste egelskop (Sparganium minimum) en Blaasjeskruiden (Utricularia spp.). Soms zoekt Kruipende moerasweegbree duidelijk houvast bij forsere oeverplanten; zo is zij weleens onder in pollen Pitrus (Juncus effusus) of veldjes Snavelzegge (Carex rostrata) of jong Riet (Phragmites australis) aan te treffen.

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1991 (deel 4)