Gesteelde zannichellia

Gesteelde zannichellia (vroeger Zoutwaterzannichellia, als soort Z. pedunculata genoemd) heeft gemiddeld donkerder groene bladeren dan Zittende zannichellia; de maximale breedte bedraagt anderhalve millimeter, maar gewoonlijk zijn ze niet meer dan één millimeter breed. De licht bruinachtige vruchten zijn zonder de snavel omstreeks tweeëneenhalve millimeter lang; de snavel is minstens half zo lang als de rest van de vrucht. De vruchten zijn gewoonlijk duidelijk gesteeld, met één tot twee millimeter lang steeltje.

Binnen Europa komt Gesteelde zannichellia in hoofdzaak in de kuststreken van West- en Zuidwest-Europa voor. In Nederland is zij beperkt tot een strook van ongeveer twintig tot veertig kilometer uit de Noordzeekust, waar zij tot de betrekkelijk algemeen voorkomende waterplanten behoort. In hoeverre zij in het IJsselmeergebied heeft standgehouden, dient nog te worden nagegaan.

Gesteelde zannichellia is een plant van basische, zeer carbonaat- en voedselrijke, gewoonlijk ammoniakhoudende, zoete of vaker min of meer brakke, meestal stilstaande, ondiepe wateren. Een hoog en/of sterk wisselend chloridegehalte van het water wordt door Gesteelde zannichellia goed verdragen. De bodem bestaat op de meeste groeiplaatsen uit klei of zand, maar heeft veelal een hoog gehalte aan organische stof. Op dergelijke bodems is in basisch milieu de onderste waterlaag zuurstofloos, en dit blijkt een voorwaarde voor de kieming van de vruchten. Voorts kunnen ze zonder voorafgaande koude periode kiemen, als ze onder water door het licht bereikt worden. Na een koude periode kan ook in het donker kieming plaatsvinden. Op wat grotere diepte (enkele decimeters) in de bodem blijken de zaden jarenlang hun kiemkracht te kunnen behouden; zo bleek de vaste ondergrond van een sloot op Zuid-Beveland, waarin sinds jaren geen Zannichellia was waargenomen, in ruime mate kiemkrachtig zaad te bevatten. De plant zelf verdraagt droogvallen van haar groeiplaats slecht, maar de zaden ondervinden hiervan geen hinder. Daardoor treedt Gesteelde zannichellia vaak op als overwinterend-éénjarige plant in 's zomers droogvallende (delen van) sloten en veedrinkpoelen, soms ook aan de oever van kanalen. Zij is veelvuldig in land- en tuinbouwgebieden aan te treffen; bemesting - met name toevoer van ammoniak lijkt haar voorkomen te begunstigen. Terwijl zij in brak water dikwijls een blijvend hoog aandeel in de watervegetatie heeft, treedt zij in (vrijwel) zoet water voornamelijk op als pionier, die door planten als Tenger fonteinkruid, Aarvederkruid (Myriophyllum spicatum) of Smalle waterpest (Elodea nuttallii) gemakkelijk wordt verdrongen. Planten waarmee zij in brak milieu vaak samen voorkomt, zijn Schedefonteinkruid, Darmwier (Enteromorpha spec.) en Heen (Scirpus maritimus); bij een wat lager zoutgehalte is zij ook in gezelschap van Zilte waterranonkel (Ranunculus baudotii) te vinden.

© E.J. Weeda, Nederlandse Oecologische flora, IVN, 1991 (deel 4)